Sámeguovllu oktasaš bearašbagadalli Heta Inkinen lea áidna sápmelaš bearašbargi olles Suomas. Su bargobáikin lea olles sámeguovlu.
– Mun lean dál áidna sápmelaš bearašbagadalli. Mis lea maiddái anárašgielat sosiálabargi, Inkinen lohká.
Bearašbargi ulbmilin lea veahkehit bearrašiid iešguđetlágan hástalusaiguin ja doarjut vánhemiid, Inkinen muitala.
Bearrašiid hástalusat sáhttet leat máŋggaláganat. Sohka ja eará lagaš olbmot soitet leat guhkes mátkki duohken. Dakkár dilis bearašbargi sáhttá veahkehit árgabeaiáššiid ordnemis.
– Dieđusge unnamánáid bajásgeassimis leat maid vuosttas háve hástalusat das mo oahpahit máná nohkkat, oađđit, borrat ja nu ain, Inkinen dadjá.
”Sámi bajásgeassimis mánát ohppet ieža”
Inkinen lohká, ahte veahki ohcan ii leat álo álki. Son maiddái muittuha, ahte bearašbagadalli ii oaččo muitalit bearraša áššiid olggobeallai.
– Sápmelaš bearrašiin lea birgenkultuvra, ahte ieš vuos iskat buot hástalusaid čoavdit ovdalgo ohcet veahki. Dalle go eai leat šat návccat de ferte ohcat veahki.
Son buktá ovdan, ahte sámi bajásgeassimis leat iešvuođat maid olggobeal olbmot eai álo ádde ja danin sámi bearrašat sáhttet leat várrugasat das, maid sii dustet muitalit.
– Vaikko dalle go mii vuolgit meahccái ja mis lea golmmajahkásaš mielde, geas lea iežas buvku. Dalle olbmot smihttet sáhttágo dan dadjat jitnosii bearašbagadallái.
Inkinen muittuha, ahte su bargun ii leat fáktet ja sárdnut das, mo galggašii eallit.
– Sámi bajásgeassin lea vehá nie ahte mánát ieža ohppet go suopmelaš vuohki leat eanet stivret máná.
Inkinen veahkeha maiddái dakkár bearrašiid, main leat váttisvuođat earret eará mielladearvvasvuođain, jugešvuođain dahje gárrenávdnasiiguin.
– Daidda laktása nu stuorrá heahpat de sáhttá leat váttis ohcat veahki.
Bearrašat máhttet gáibidit sámegielat bálvalusaid, muhto bargit eai leat doarvái
Lappi buresveadjinguovllus fállet iešguđetlágan bálvalusaid mánnábearrašiidda. Oahppáseamos dain lea mánnábearrašiid ruoktodikšu, mii lea juo máŋgalot jagi ordnejuvvon, muitala Lappi buresveadjinguovllu sámegielat bálvalusaid bálvalanhoavda Mirja Laiti.
– Mu mielas lea hui somá oaidnit, ahte sápmelaččat leat oahppan gáibidit ja geavahit sámegielat bálvalusaid. Dan mieldehan mii maiddái sáhttit lasihit bálvalusaid ja vástidit dárbbuide, Laiti dadjá.
Son lohká, ahte ovdal sámit eai leat diehtán iežaset vuoigatvuođaid birra sámegielat bálvalusaid ektui.
Dilli lea goittotge dat, ahte sámegielat bargit eai leat doarvái.
– Jus buresveadjinguovllus bargiid mearri lea oktiibuot 8 000 ja mis lea sullii 80 sámegielat bargi. Dathan lea dušše okta proseanta oppa buresveadjinguovllu bargiid mearis, Laiti fuomášahttá.
Buresveadjinguovlu bargá dan ovdii, ahte bargiid mearri lassánivčče earret eará rekryterenproseassaid ja bargiid gielalaš skuvlejumi bokte. Sii maiddái skuvlejit suomagielat bargiid kulturáddejumi.
– Ulbmilhan lea dat ahte min visot bargit livčče guovttegielagat, sihke sáme- ja suomagielas, vai sii sáhttet lunddolaččat bálvalit áššehasa dan mielde goappá gillii son bálvalusa hálida, Laiti dadjá.