Kaszubska Brygada WOP
 Emblemat brygady | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1 stycznia 1958 |
| Rozformowanie |
16 maja 1991 |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Tradycje | |
| Rodowód |
4 Oddział Morski OP |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Czesław Stopiński |
| Ostatni |
płk Czesław Rysztowski |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
Rynek[a] |
| Dyslokacja |
Gdańsk Nowy Port |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Formacja | |
Kaszubska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza (KBWOP) – zlikwidowana brygada Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy morskiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Kaszubska Brygada WOP sformowana została 1 stycznia 1958 na bazie 16 Brygady WOP, na podstawie zarządzenia MSW nr 075/58 z 22 kwietnia 1958. Sztab brygady stacjonował w Gdańsku, ul. Oliwska 35[1].
1 stycznia 1960 dokonano zmiany nazwy batalionu granicznego Gdańsk na batalion graniczny Sopot oraz zmieniono numerację strażnic[b].
W 1961 dowództwo posiadało kryptonim Rynek.
W 1962 wprowadzono nowy plan mobilizacyjny PM–62. Zgodnie z etatem czasu „P”, na dzień 1 lipca 1965 Brygada liczyła 2311 żołnierzy, a etat czasu „W” przewidywał 1922 żołnierzy[2]. W ramach zadań mobilizacyjnych jednostka mobilizowała 29 dywizjon OP Gdańsk i samodzielny batalion portowy Gdynia[2]. Rozkazem organizacyjnym dowódcy WOP nr 0148 z 2.09.1963 przeformowano strażnice lądowe kategorii III: Ustka i Jarosławiec na strażnice WOP nadmorskie kategorii II.
15 sierpnia 1964 Graniczna Placówka Kontrolna Łeba oraz strażnice WOP: Karwia, Biała Góra i Łeba z ochranianymi odcinkami została przyjęła od Bałtyckiej Brygady WOP[3].
W 1967 dywizjon okrętów został podporządkowany dowódcy Morskiej Brygady Okrętów Pogranicza.
W 1976, w wyniku zmian organizacyjnych w Wojskach Ochrony Pogranicza, podporządkowano Bałtyckiej Brygadzie WOP w Koszalinie: GPK w Łebie, strażnicę WOP w Łebie i batalion WOP Lębork[c][3].
Kaszubska Brygada WOP funkcjonowała do 15 maja 1991.
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Kaszubską Brygadę WOP w Gdańsku istniejącą według etatu nr 44/0108 o stanie osobowym na okres „W” 2047 żołnierzy i 68 pracowników cywilnych oraz na okres „P” 1650 żołnierzy i 76 pracowników cywilnych[4]. Na jej bazie powstał oddział Straży Granicznej: Kaszubski Oddział Straży Granicznej w Gdańsku[5]. Oddziałowi została przydzielona nazwa związana z regionem, w którym działał[d][6].
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Ośrodek Wczasów WOP w Sopocie istniejący według etatu nr 44/05 o stanie osobowym na okres „P” 1 żołnierz[7].
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]- Dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia[e]
- Batalion portowy Gdynia
- Batalion portowy Gdańsk
- Dywizjon Okrętów Pogranicza Gdańsk Gdańsk-Westerplatte
- Strażnice WOP: Władysławowo, Jastarnia, Jantar, Krynica Morska
- Graniczne placówki kontrolne: Władysławowo, Hel, Gdynia, Gdańsk, Gdańsk Rębiechowo.
Struktura organizacyjna brygady na dzień 1.01.1960 przedstawiała się następująco[8]:
- Batalion portowy Gdynia – 3 kompanie
- Batalion portowy Gdańsk – 2 kompanie
- Batalion graniczny Sopot – 7 strażnic
- Placówka zwiadu Puck i Sztutowo
- GPK (R) Hel i Władysławowo
- Dywizjon Okrętów Pogranicza Westerplatte.
Ochrona granicy
[edytuj | edytuj kod]Wykaz punktów obserwacji wzrokowo-technicznej w Kaszubskiej Brygadzie WOP wg stanu z 1990[9]:
- POWT nr 43 Lubiatowo
- POWT nr 44 Białogóra
- POWT nr 45 Piaśnica
- POWT nr 46 Widowo
- POWT nr 47 Ostrowo
- POWT nr 48 Lisi Jar
- POWT nr 49 Chłapowo
- POWT nr 50 Wielka Wieś
- POWT nr 51 Chałupy
- POWT nr 52 Kuźnica
- POWT nr 53 Jastarnia
- POWT nr 54 Góra Szwedów (Hel)
- POWT nr 55 Hel Port (wspólnie z GPK)
- POWT nr 56 Gdynia Port
- POWT nr 57 Sopot Kam. Potok
- POWT nr 58 Gdańsk Nowy Port
- POWT nr 59 Gdańsk Port Półn.
- POWT nr 60 Górki Zachodnie
- POWT nr 61 Sobieszewo *
- POWT nr 62 Mikoszewo
- POWT nr 63 Jantar
- POWT nr 64 Stegna
- POWT nr 65 Kąty Rybackie
- POWT nr 66 Skowronki
- POWT nr 67 Krynica Morska
- POWT nr 68 Leśniczówka
- POWT nr 69 Piaski
- POWT nr 70 Piaski (ruchoma na samochodzie).
Oficerowie brygady
[edytuj | edytuj kod]Dowódcy brygady
[edytuj | edytuj kod]- ppłk Czesław Stopiński
- ppłk Mieczysław Dębicki
- ppłk Roman Sokólski
- ppłk Bronisław Wąsowski
- płk Marian Opałka
- płk Jerzy Więckowski (do 29.11.1990)
- płk Czesław Rysztowski (do 14.02.1991).
Kierownicy sekcji KRG[10]
[edytuj | edytuj kod]- ppłk Paweł Gawdun
- mjr Ryszard Kulicki
- ppłk Kazimierz Dudek
- ppłk Marian Micorek
- ppłk Tadeusz Sobczak.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kryptonim brygady w 1961.
- ↑ Zarządzenie organizacyjne dowódcy WOP nr 0219/org.mob. z 17.12.1959 (Historia KBWOP ↓, s. 168).
- ↑ Na bazie 161 batalionu WOP Lębork utworzono samodzielną kompanię odwodową, kompanię techniczną i kompanię ochrony i regulacji ruchu.
- ↑ ASG, sygn. 445/7 s. 43–48.
- ↑ Strukturę organizacyjną brygady podano za (Jackiewicz 1998 ↓, s. 78).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 78.
- ↑ a b Goryński 2021 ↓, s. 185.
- ↑ a b Jarosław Gacek: Bałtycka Brygada Wojsk ochrony Pogranicza w Koszalinie : Wojska Ochrony Pogranicza w Koszalinie w latach 1945–1991. emeryci-sg.org.pl. [dostęp 2023-03-08]. (pol.).
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 197.
- ↑ Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 stycznia 2020 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Straży Granicznej (Dz.U. 2020. poz. 305). dziennikustaw.gov.pl, 2020-02-26. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 62.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 198.
- ↑ Historia KBWOP ↓, s. 169.
- ↑ Bieniecki 2011 ↓, s. 118 cz.III.
- ↑ Jarmoliński 2013 ↓, s. 158.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ireneusz Bieniecki. Obserwacja i radiolokacyjny dozór Wojsk Ochrony Pogranicza na polskim wybrzeżu morskim w latach 1960 – 1991 (powstanie – rozwój– organizacja). Część I – lata 60., cześć II - lata 70., część III - lata 80.. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. cz.I 3/11, cz.II 4/11, cz.III 1-2/12, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Ireneusz Bieniecki. Kaszubska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza w ochronie granicy morskiej na wybrzeżu gdańskim w latach 1945 – 1991 (powstanie, zmiany organizacyjne i metody pełnienia służby). „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/05, 2005. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204.
- Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- ASGr. Historia Kaszubskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Gdańsk 1965.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
