Uluslararası ekonomi Politik

Dünya ilişkilerindeki en son akımları - tarihsel bağlamdan ödün vermeden - ele alan, Dünya Siyasetinde Asya Pasifik isimli kitabımızın bu baskısı özellikle son  on yıldaki yeni gelişmeleri yansıtıyor.

Bu baskıda bölgenin başlıca devlet aktörlerine odaklanıldı. Hindistan hakkında tamamen yeni bir kısım eklendi ve hem Rusya hem de Avustralya'nın kısımları büyük ölçüde genişletildi.  Ayrıca, Tayvan ve Kore'yi içeren çatışmalar ile Güneydoğu Asya'daki uluslararası politikanın karmaşıklıkları gibi uluslararası kuruluşların rolü de kapsamlı bir şekilde ele alındı.

Geniş kapsamlı tanımlanmış güvenlik politikaları, politik ekonomi, kalkınma, insan hakları, mülteciler ve çok daha fazlasını içeren bu güncel metin, Asya Pasifik’in dünya siyasetindeki yeriyle alakalı olarak tüm meraklıları düşünmeye teşvik edecek dinamik bir giriş sunmaktadır.

Yeni savaşlar tartışmasından yola çıkarak Soğuk Savaş sonrası dönemde karşımıza çıkan farklı çatışma türevleri, bunların dinamikleri, etkilenen aktörler ve ortaya çıkan sonuçlar, vaka etüdü çalışmalarıyla, bu derleme kitap çerçevesinde ele alınmıştır. Vekalet savaşlarından hibrit savaşlara, siber güvenlik tartışmalarından özel askeri şirketlere değin yeni savaşlar tartışmasının birçok farklı boyutu bu kitap çerçevesinde değerlendirilmiştir.

24 Şubat 2022’nin sabah saatlerinde Rusya’nın Ukrayna genelindeki havaalanları ve askeri tesisler gibi kritik hedefleri havadan vurması ve sonrasında da Ukrayna’nın doğusundaki bazı şehirlere kara harekâtı başlatması, pek çok gözlemci tarafından “şok edici” olarak tanımlandı.

Bu yazının yazıldığı saatlerde henüz batılı ülkelerin Rusya’ya yönelik yaptırım paketi açıklamamıştı. Dahası, Rusya’nın ne kadar ileri gideceği ve çatışmanın ne kadar süreceğini tahmin etmek bu aşamada çok güç.

O nedenle, şimdilik bu somut gelişmeleri takip ederken bunların hangi tarihsel bağlamda meydana geldiğini akılda tutmak önemli. Bu boyutu açıklamak için bu yazıda Rusya’nın Ukrayna harekâtının küresel ara rejimde yeni bir aşama olduğuna işaret edeceğim.

Bugün pek çok tartışmaya konu olan ve yükselen bir fi nansal teknoloji olarak isimlendirebileceğimiz Bitcoin’in ortaya çıkışı 2008’de başlayan Küresel Finansal Kriz’den sadece bir buçuk ay sonra gerçekleşti. Satoshi Nakamoto isimli, şu ana kadar kim veya kimler olduğu ortaya çıkmayan biri (birileri) bitcoin.org sitesinde yayımlanan makalede eşler arası, aracıya ihtiyaç duymayan, kişi veya kurumlar arası güven temeline dayanmadan elektronik para transferi yapabilecek hiçbir merkezi olmayan yeni bir ödeme sistemi ve para birimi meydana getiren Bitcoin teknolojisini teknik bir dille açıkladı. Belki o günlerde pek dikkat çekmeyen ve önem de atfedilmeyen Bitcoin teknolojisi, bugün dünyanın önemli gündem maddelerinden biri. Bu makale, Bitcoin hakkındaki diğer makalelerden farklı olarak Bitcoin teknolojisini de kapsayan ve ismine Fintek (finansal teknoloji) denen yükselen finansal teknolojileri daha geniş anlamda küresel finansal sistemin 2. Dünya Savaşı sonrası geçirdiği dönüşümleri de dikkate alarak incelemeye çalışıyor. Buradan hareketle, küresel anlamda büyük öneme sahip ekonomik ve finansal dönüşümlerin arka planında yer alan iktisadi fikirlere dikkat çekiyor, bu iktisadi fikirlerin belki de ilham verdiği önemli teknolojik atılımları vurguluyor ve günümüzdeki tartışmalara küresel ekonomi politik çerçevesinde cevap vermeye çalışıyor.

Çalışma, kurumsal sosyal sorumluluğun tarih içindeki gelişimi üzerinden onu uluslararası/küresel bir sisteme bağlamakta, sistem içindeki şekillenmesini özellikle neoliberalizmin ortaya çıktığı dönemden, yükselişe geçtiği döneme ve neoliberalizmin tartışılır olduğu günümüze kadar getirmektedir. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde ortaya çıkan/gelişen, özellikle Batı kapitalist sistemin ürettiği bölgesel ve küresel yapıların genel çerçevesini çizdiği bir ortamda; küreselleşen şirketler, ulus aşırı sermaye, devlet-toplum ilişkileri ve çelişkilerinin arasında kalan bir kavram olan kurumsal sosyal sorumluluk, gelişimini bu gerilim ve etkileşim bağlamında gerçekleştirmiştir. Çalışma; kurumsal sosyal sorumluluğun, aynı zamanda makro düzeyde şekillendiricisi olan küresel sosyo ekonomik, politik bir sistemi netleştirmeye, ortaya koymaya çalışmaktadır. Kavram, geçmiş ile gelecek arasında bugünkü konum ve durumuna, ileriye doğru açılım sağlayabilecek bir noktaya makro çerçeve bağlamında taşınmıştır.

ABSTRACT
Along with the phenomenon of globalization, the international system has emer- ged from the hegemony of unitary nation-states and has taken on multiple struc- tures including multinational companies and regional-international organizati- ons. The end of the Cold War period has allowed the ideological and single- centered foreign policy moves to progress pragmatically. Developing 8 (D-8), which is an example of non-Western based international organizations, is an Is- tanbul-based organization that has no particular political domination and covers more developing countries and prioritizes peace and justice. D-8 is a global structure in terms of geographical area as well as its basic principles and purpo- ses, where the parameters such as population, economic potential, geopolitical location bring a great advantage. However, it is evaluated that it does not reach a sufficient level in terms of attracting its advantages to practice. This study was prepared to analyze the place of D-8 organization in the international political relations dimension, to examine its current potential.
Keywords: International Politcs, Economic Cooperation, Development, D-8, Hegemony

ÖZET
Küreselleşme olgusuyla birlikte uluslararası sistem üniter ulus devletlerin hege- monyasından çıkarak çok uluslu şirketlerin ve bölgesel-uluslararası örgütlerin de dahil olduğu çoklu bir yapıya bürünmüş, Soğuk Savaş döneminin bitişi ise ideo- lojik ve tek merkezli dış politika hamlelerinin pragmatik yapıda ilerlemesine olanak vermiştir. Batı merkezli olmayan uluslararası örgütlere örnek olan Deve- loping 8 (D-8), belirli bir siyasi tahakkümün olmadığı, daha çok gelişmekte olan ülkeleri kapsayan, barış ve adaleti önceleyen İstanbul merkezli bir teşkilattır. Nüfus, ekonomik potansiyel, jeopolitik konum gibi sahip olduğu parametrelerin büyük bir avantaj getirdiği D-8, gerek coğrafi alan gerek temel ilke ve amaçları bakımından küresel bir yapıdır. Fakat avantajlarını pratiğe çekebilme boyutunda yeterli seviyeye çıkamadığı değerlendirilmektedir. Bu çalışma, D-8 örgütünün uluslararası politik ilişkiler boyutundaki yerini analiz etmek, mevcut potansiye- lini incelemek amacıyla hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Uluslararası Politika, Ekonomik İşbirliği, Kalkınma, D-8, Hegemonya

Bu makale çalışması Napolyon savaşlarının sonuncusu olan Waterloo Savaşını konu alarak hazırlanmıştır. Bunun için bu savaş ile ilgili yazılmış olan kaynaklardan yararlanılmıştır. Tarih her zaman savaşlar tarafından şekillendirilmiştir, bazı savaşların sonucu ulusların kaderini belirlemiş ve geleceğe ışık tutarak ona yeni bir şekil vermiştir. Bu savaşlardan biri olan Waterloo savaşı en çalkantılı Yüz Günün zirve noktasına şahitlik etmiş, Fransız devrimine ve Napolyon Bonapart’a son noktayı koymuştur. Avrupa’nın en büyük iki kumandanın karşı karşıya geldiği savaşta, Wellington Dükü Arthur Wellesley ve müttefikleri zafere ulaşırlarken, Napolyon büyük kayıplar vererek savaşı kaybetmiştir. 1815 tarihinde günümüz Belçika’sındaki Waterloo ovasında gerçekleşen olayda; yağan yağmurun savaşın gidişatını değiştirmesi,  bir garip çiftlik evinin uğrunda en fazla insanın öldüğü yer olarak tarihe geçmesi, ovadaki ters eğimli yokuşların savaşın sonucunu belirleyecek olması ve daha fazlası 18 Haziran günü gerçekleşen savaşı muazzam hale getirmiştir. Makalemde sadece 18 Haziran gerçekleşen olayları ve gelişmeleri değil, Quatre Brass, Ligny ve Wavre gibi Waterloo savaşına ışık tutmuş ve güç dengesini değiştirmiş olan çarpışmalarda dâhil olmak üzere konumu bir olay örgüsü çerçevesinde ele alarak incelemiş bulunmaktayım. Sonuç itibari ile Napolyon Paris’e kaçmış ardından teslim olarak ölüm yeri olarak tarihe geçecek olan Saint Helana adasına sürgüne gönderilmiştir. Waterloo bölgesi, savaş gününe kadar kimsenin bilmediği bir yerken, günümüz itibari ile toplamda dünya genelinde 50’yi aşkın Waterloo kasabası bulunmaktadır. Nedenini ise anlamak zor değildir. Bu, Avrupa kaderinin bir günde değiştiği bir savaştır.

Giderek derinleşen iklim krizini tartışmak için Glasgow’da toplanan 26. Taraflar Konferansı’nın iki temel amacı var. İlki, iklim değişikliğine yol açan sera gazı emisyonlarını azaltmak, ikincisi de zengin ve yoksul ülkeler arasında iklim adaletine dayanan politikaları başarmak. Açmaz şu ki bu amaçları gerçekleştirmesi beklenen politika araçları, emisyon ve iklim adaletsizliği sorunlarını yaratan sermayeyi kutsuyor ve yeniden üretiyor. Yani sermaye çözüm politikası olarak da kendi suretinde bir dünya yarattı.
COP26'da sermayenin gelişmesi için hangi fırsatların doğacağı konusu, yani küresel finans sektörünün vaatleri, hangi araçları sunacağı, hizmet edeceği pazarlar, "dirençli bir dünya"nın yaratılmasının finansmanı tartışmaya açılacak.

Öz Bu makale, Covid-19 salgınının dünya düzeninde meydana getirebileceği değişikleri ve bunların Türkiye üzerindeki muhtemel etkilerini konu edinmektedir. Güç geçişi teorisinin tasvir ettiğine benzer biçimde, rakip büyük aktörler arasındaki rekabetin yükseldiği bir dönemde başlayan salgın, uluslararası sistemdeki gerilimleri yükseltmektedir. Hastalıkla etkin mücadele edebilen devletler vatandaşları nezdindeki itibarlarını arttırırken, diğerleri meşruiyet krizleri yaşayabileceklerdir. Virüsün ekonomiler üzerindeki etkisinin, kısa vadeli tahribatla sınırlı kalmayacağı, belirli sektörleri ve ekonomik yaklaşımları daha avantajlı hale getireceği varsayılmaktadır. Yeni konjonktürde, hayat-ölüm ilişkisinin manalandırılması ve mahremiyet-güvenlik dengelerinin düzenlenmesi meselesi anlam sistemleri arasındaki rekabette öne çıkmaktadır. Türkiye, salgının süresi ve meydana getireceği tahribata bağlı olarak, halihazırda çatışmalarla yüz yüze olduğu bazı bölgelerde hayat kurtaran gücüne dayalı stratejiler tasarlayabilir. Orta ve uzun vadede ise dünya düzeninin en küçük temel birimlerinden başlayan değişim potansiyelini fark etmesi, orjinal gelecek tasarımları için motivasyon üretebilir. Endüstri 4.0'ın vadettiği teknolojik imkanlar, virüs salgını sebebiyle gündeme gelen biyolojik tehlikeler, güvenlik-ekonomi-anlam sistemleri üçgeninde yeni gelecek senaryolarına davetiye çıkarmaktadır. Makaledeki "Türk Evi"yle ilgili tahayyül, bu potansiyele işaret eden bir başlık açmaktadır. Abstract This paper investigates the changes the Covidien-19 outbreak can create in the world order and their possible impacts on Turkey. The pandemic began in a period when competition among major rival actors of the international system was on the rise in accordance with what the power transition theory depicts. Now, the virus even deteriorates the already strained relations among them, especially between U.S. and China. Governments that can effectively fight the disease increase their reputation among their citizens, while others will experience legitimacy crises. It is expected that the impact of the virus on national economies will not be limited to short-term destruction and will make certain sectors and economic approaches more advantageous. With this new conjuncture, the issues stand out: the meaning of the relationship between life and death and the regulation of privacy-security * Prof. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi İİBF Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü, mehmetakifo@yahoo.com, https://orcid.org/0000-0001-5095-6113

Buğra tarafından yazılan “Devlet ve İşadamları” adlı eser başlangıçta, günümüzde güncelliğini yitirmiş gibi gözükse de, yer verdiği istatistiklerin çeşitliliği ve atıfta bulunduğu araştırmalar, bu kitabı Türkiye iktisat tarihi ve ekonomi üzerine çalışmalar yapanlar için temel bir kaynak yapmasına yetmektedir.

İklim değişikliği sorununun çözümü konusunda iki ana strateji var. İlkinde, kapitalist sistem içinde, nedenleri gidermek yerine “enerji dönüşümü”ne ve belirtileri hafifletmeye yönelen (semptomatik) önlemler uygulanır. Bu, hegemonik iklim siyasetidir. İkinci strateji ise sömürülen emekçiler, ezilen toplum kesimleri olarak halkın, kapitalizm karşıtı iklim siyasetidir. İki siyaset, yalnızca çözüm yolları konusunda değil, öncelikle iklim sorununun nedenleri bakımından birbirinden ayrılırlar. Bu yazıda, iklimi soruna dönüştüren neden bakımından bizi çözüme taşıyacak mücadele taktiklerini belirlemeye çalışacağım. İnceleyeceğim beş sorun alanı ve çözüm başlıkları ya da tartışacağım beş tez şunlar:
İklim krizi,
1. ideolojik bir sorun / ideolojik ve bilimsel mücadele,
2. mekânsal ölçek ve zaman boyutu olan bir sorun / ölçekler arasında etkileşim kuran ve
geleceğe ertelenmemiş bir mücadele,
3. iktisadi bir sorun / iktisadi mücadele,
4. sınıfsal bir sorun / sınıfsal mücadele,
5. siyasal bir sorundur / siyasal mücadele ile çözümlenir.

Uluslararası ilişkiler alanında yaşanan hızlı değişim bu alandaki teorik tartışmaları da sürekli kılmaktadır. Uluslararası ilişkilerde, toplum bilimlerinin diğer alanlarında olduğu gibi tek bir teori ile tüm dış politika ve uluslararası ilişkileri analiz etme mümkün değildir. Bu durum uluslararası ilişkilerin kendine özgü nedenleri kadar toplum bilimlerin genel niteliğinden de kaynaklanmaktadır. Temelinde insan olgusuna dayanan toplum bilimi, incelediği alanın ve ögenin değişkenliğine ayak uydurmak zorunda kalmaktadır. Bu nedenle siyasal bilimlerde ve uluslararası ilişkilerde teorik tartışmaların geçmişini devlet olgusunun ortaya çıkışına kadar geri götürmek mümkündür. Bu durum insanın ve onu etkileyen olguların sürekli değişmesinden ve bu alana uygulanabilecek genel teorilerin geliştirilmesinin doğa bilimleri kadar kolay olmamasından kaynaklanmaktadır. Doğa bilimlerindeki düzenlilikler, bu alana uygulanabilecek genel teori ve yasaların ortaya konmasına olanak sağlarken, aynı durum toplum bilimleri, siyasal bilimler ve uluslararası ilişkiler için söz konusu olamamaktadır.

ÖN SÖZ
16 Aralık 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan eden Kazakistan Cumhuriyeti, günümüzde bağımsızlığına kavuşan yedi Türk devletinden biridir. Kazakistan Cumhuriyeti, gerek yüz ölçümü gerekse de sahip olduğu doğal kaynaklar yönünden Türk devletleri arasında dünya siyasetinde önem taşıyan bir konuma sahiptir. Oğuz, Karluk ve Kıpçak gibi Türk boylarının beşiği olan Kazakistan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti ile tarihsel olarak derin bağlara sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti siyasi ilişkiler bakımından Kazakistan’ın bağımsızlığını aynı gün tanımış ve çok kısa sürede diplomatik ilişkiler geliştirmiştir.
Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından Türkiye Cumhuriyeti ile imzaladığı çok sayıda anlaşma ve protokolle, iki ülke arasındaki ilişkiler her geçen gün güçlenmiştir. Süreç içerisinde Kazakistan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti’nin stratejik ortağı hâline gelmiştir. İki ülke arasındaki ilişkiler, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in 2009’un Ekim ayında Türkiye Cumhuriyeti’ne gerçekleştirdiği ziyaret sırasında imzalanan “Stratejik Ortaklık Anlaşması” ile yeni bir boyuta taşınmıştır. 2012 yılında da Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi oluşturulmuştur.
Kazakistan ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki siyasi, askerî, kültürel ve stratejik ilişkiler uluslararası platformlarda da gelişmeye devam etmektedir. Avrasya coğrafyasında barış ve istikrarın tesisi amacıyla iki ülke öncülüğünde Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi teşkil edilmiş; TÜRKPA ve Türk Konseyi’nin kuruluşu iki ülkenin önemli payı ile gerçekleşmiştir. Bunun yanında Kazakistan, Uluslararası Türk Akademisi’ne de Türk Konseyi bünyesinde ev sahipliği yapmaktadır.
Kazakistan Cumhuriyeti, bağımsızlığının 30. yılına ulaştığı günümüz dünyasında, Nursultan Nazarbayev’in 2012 yılında oluşturduğu “Güçlü İş, Güçlü Devlet” sloganıyla 2050 Stratejisi’ne ulaşma azim ve kararlılığındadır. Bu kapsamda kitabın ana fikrini, Kazakistan’ın bağımsızlığının 30. yıl dönümünde, Türkiye ile Kazakistan arasındaki çok boyutlu ilişkilerin analizini izah etme oluşturmaktadır. Bu amaçla, her biri alanında uzman ve birbirinden değerli akademisyen kadrosuyla oluşturulan kitabımız 15 bölümden oluşmaktadır. Söz konusu bölümler Türkiye-Kazakistan ilişkilerinin çok boyutlu yapısına ışık tutmaktadır.
İlk bölümde “Türkiye ve Kazakistan’da Ortak Tarihin Uluslaşma Sürecine Etkisi” başlığıyla Prof. Dr. Abdullah GÜNDOĞDU, Türkiye yeti ve Kazakistan’ın ortak tarihsel mirasının oluşum sürecini aydınlatmaktadır. “Kazakistan’ın Türk Dünyasındaki Yeri ve Önemi” başlığı taşıyan ikinci bölümde Doç. Dr. Ergenekon SAVRUN, Kazakistan’ın tarih boyunca Türk dünyasındaki yeri ve önemini tarihsel süreç içeirisnde analiz etmiştir.
Doç. Dr. Fulya KÖKSOY tarafından kaleme alınan “Kazakistan’ın Güvenlik Politikaları” başlığını taşıyan üçüncü bölümde, Sovyet sonrası yeni bir yapılanma kurmaya odaklanan bunu da ekonomik kalkınma ve güvenliğin sağlanması arasında kurulan denge ve izlenen çok vektörlü, rasyonel ve pragmatik politikalarla taçlandıran Kazakistan’ın güvenlik politikalarına ilişkin genel bir çerçeve sunmak amaçlamaktadır. Bu minvalden hareketle Kazakistan’ın güvenlik politikalarının geleneksel ve/veya çağdaş güvenlik konsepti çerçevesindeki yeri, güvenliği etkileyen küresel, bölgesel ve ulusal tehditler ile güvenlik politikalarına ilişkin önemli karineler sunan dokümanlar analiz edilmiştir.
Prof. Dr. Muzaffer Ercan YILMAZ ile Arş. Gör. Büşra ÖĞÜTÇÜ tarafından kaleme alınan ve “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Kazakistan’ın Enerji Politikaları” başlığı taşıyan dördüncü bölümde, Soğuk Savaş sonrası dönemde Kazakistan’ın enerji politikalarının mercek altına alınması, bu bağlamda olası çatışma ve iş birliği alanlarının tartışılması amaçlanmıştır. Bu çerçevede, Kazakistan’ın sahip olduğu enerji kaynakları bakımından ülkenin genel bir enerji profili ile başlayan çalışma, enerji ihracı için kullanılan ve yeni inşa edilen enerji nakil hatlarına değinilerek devam etmektedir. Ardından Kazakistan’ın izlediği enerji politikaları irdelenmiş ve bu kapsamda ülkenin sahip olduğu avantajlı durumlar ve sorunlu alanlar değerlendirilmiştir.
Doç. Dr. Işık Kuşçu BONNENFANT tarafından kaleme alınan “Kazakistan’ın Göç Politikaları” başlıklı beşinci bölümde, Kazakistan göç yönetim sistemi ve ülkenin küresel göç yönetimindeki yeri, ana dış göç akımları, bu akımlara ilişkin sorunlar ile Kazakistan karar alıcılarının bu sorunları çözmeye dair geliştirdikleri politikalar tartışılmıştır.
Doç. Dr. Serdar YILMAZ ve Melisa ARSLAN tarafından kaleme alınan altıncı bölümde, Kazakistan dış politikasının temel şifreleri analiz edilmiştir. Bu bağlamda kitabın devamını teşkil eden, Prof. Dr. Nur ÇETİN tarafından kaleme alınan ve “Nursultan Nazarbayev’in Liderliği ve Türkiye-Kazakistan İlişkilerine Etkisi” başlığı taşıyan yedinci bölümle söz konusu dış politika analizi somutlaştırılmıştır. Bu bölümde, Avrasya’nın merkezinde, Rusya ve Çin gibi iki “dev” ülke arasında yer alan, Çin’in son girişimleri bağlamında kıtalararası geçiş ülkesi olma niteliğinin öne çıkması ve Hazar Denizi’ndeki enerji kaynaklarının zenginliği ile tüm “güçlü” ülkelerin dikkatini çeken Kazakistan Cumhuriyeti’nin kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in liderliği ve ülkenin ilişkilerine etkisi incelenmiştir.Konunun daha net anlaşılması için önce Nazarbayev’in kısa hayat hikâyesi izah edilmiş, sonra geçiş döneminde Kazakistan’ın farklı alanlarda yaşadığı sorunlar ve ülke liderinin geliştirdiği reformlar ve çözümler ele alınmıştır. Devamında ise Nazarbayev’in izlediği dış politika ile özellikle son dönemdeki Türkiye ile ilişkileri incelenmiş olup, Nazarbayev’in Türk dünyası iş birliğinin geliştirilmesine yönelik inisiyatifleri ve küresel barışın sağlanmasına katkıları ele alınmıştır.
Kitabın sekizinci bölümünde, Prof. Dr. Kamuran REÇBER tarafından Türkiye Cumhuriyeti ile Kazakistan Cumhuriyeti arasındaki ilişkilerin hukuki boyutu irdelenmiştir.
“Türkiye-Kazakistan İlişkilerinin Siyasi Boyutu” başlığını taşıyan dokuzuncu bölümde Dr. Öğr. Üyesi Halil Emre DENİŞ ve Doç. Dr. Ekrem Yaşar AKÇAY tarafından Türkiye-Kazakistan ilişkilerinin siyasi yönü ortaya koyulmuştur. Bu bölümün amacı, Türkiye ile Kazakistan arasındaki siyasi ilişkileri betimleyici bir yöntem kullanarak ele almak ve günümüze kadar geçen 30 yıllık süre içerisinde Türkiye ile Kazakistan arasındaki ilişkilerin gelişmesine neden olan unsurları ortaya çıkarmaktır. Bölüm iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda bağımsızlıktan stratejik ortaklık anlaşmasına kadar geçen sürede Türkiye-Kazakistan siyasi ilişkileri ele alınmıştır. İkinci kısımda ise stratejik ortaklıktan günümüze kadar geçen sürede Türkiye-Kazakistan ilişkilerinin siyasi boyutu ele alınmıştır.
Prof. Dr. Mehmet YÜCE tarafından kaleme alınan “Kazakistan’ın Ekonomik Yapısı ve Türkiye ile Ekonomik İlişkileri” başlıklı onuncu bölümde söz konusu ilişkilerin ekonomik boyutu analiz edilmiştir. Elbette Türkiye-Kazakistan ilişkiler sadece bu boyutlarda değildir. İlişkilerin gelişmesinde kültür unsuru da büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda Prof. Dr. Fahri TÜRK ile Öğr. Gör. Taner KARAKUZU tarafından kaleme alınan ve “Türkiye-Kazakistan İlişkilerinde Eğitim ve Kültür” başlığı taşıyan on birinci bölümde söz konusu ilişkilerin kültür ve eğitim boyutuna değinilmiştir.
Prof. Dr. Hüseyin BAĞCI ile Arş. Gör. Mehmet İlbey ÇOBAN tarafından kaleme alınan ve “Kazakistan’ın Uluslararası Güvenliğe Katkısı: Astana Süreci Örneği” başlığı taşıyan on ikinci bölümde, Astana Süreci’nin uluslararası güvenlik boyutu analiz edilmiştir.
Türkiye ve Kazakistan’ın Türk Keneşi kapsamındaki iş birliği, Dr. Öğr. Üyesi Mevlüt AKÇAPA tarafından on üçüncü bölümde değerlendirilmiştir. On dördüncü bölümde ise Dr. Öğr. Üyesi Lamia MAMMADOVA tarafından, Türkiye ve Kazakistan’ın TÜRKPA (Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlementer Asamblesi) kapsamındaki iş birliği ortaya konulmuştur.
Kitabın son bölümünü oluşturan on beşinci bölümde, Dr. Ahmet Emre KÖKER tarafından, Türkiye ve Kazakistan’ın Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (AİGK/CICA) kapsamındaki iş birliği analiz edilmiştir. Böylelikle kitabın özellikle son bölümlerinde Türkiye ve Kazakistan’ın uluslararası platformlardaki ilişkileri ortaya koyulmuştur.
Büyük Kazakistan Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının 30. yıl dönümüne ithaf ettiğimiz kitabımızın Türk dünyasına ve Türkiye-Kazakistan ilişkilerine katkı sağlamasını diliyor, bu vesileyle Türk dünyasına gönül veren araştırmacılara saygı ve hürmetlerimi sunuyorum.
Doç. Dr. Hasan ACAR
Editör
Ağustos 2021 - Erzurum

Türkiye Cumhuriyeti, son yıllarda politik ve iktisadî konularda önemli işler yaptı, önemli
atılımlar yaptı. Ancak hükümetimiz ve devletimiz şuna inanıyor ki, halklar arasındaki ilişkilerin
en önemli ayağı kültürel ilişkilerdir. Eğer halklar birbirlerinin yaşama biçimlerini, tarihlerini,
sanatlarını, dünyaya bakış tarzlarını bilirler ve anlarlarsa aralarındaki her türlü husumet, düşmanlık
yok olur. Yeni sevgi köprüleri, yeni işbirliği köprüleri ve imkânları ortaya çıkar. Bizim Arap
ülkeleriyle Arap kardeşlerimizle kadim dostluğumuzu ve kardeşliğimizi perçinlemek de bu politikanın
temel noktalarından bir tanesidir. Yunus Emre Enstitüsü bu ilişkileri güçlendirmek için
2009 yılında faaliyete geçti ve kısa zamanda Türkiye dışında otuzun üzerinde Türk Kültür Merkezi
açtı. Dikkat edilirse bu kültür merkezlerinin önemli bir kısmının Arap ülkelerinde ve Kuzey
Afrika’da olduğu görülür. Bu, hükümetimizin Arap ülkeleriyle Arap gelenekleriyle olan ilişkilere
kardeşlik ilişkilerine verdiği önemin büyük bir göstergesidir. Biz bu merkezlerde dünyanın her
tarafından isteyenlere hem Türkçe öğretmek için hizmet veriyoruz hem de Türkiye’yi, Türk kültürünü,
Türk insanını tanıtıcı faaliyetlerde bulunuyoruz. Ama yaptığımız iş, sadece kendimizi tanıtmaktan
ibaret değil. Bulunduğumuz coğrafyalardaki kültürü, yaşama biçimini, sanatı, tarihî algıları
da Türkiye’ye taşımak, Türk insanına tanıştırmak da bizim önemli görevlerimiz arasındadır.
Bugünkü sempozyum, bu amaçla gerçekleştirilmiş önemli bir faaliyet. Burada büyük bir denize
benzeyen Türk-Arap ilişkilerinin kültür ilişkilerinin, tarih ilişkilerinin, sanat ilişkilerinin ancak
bir kısmını tadabileceğiz, bir kısmını öğreneceğiz. Biz daha on yıllar boyunca bu ilişkilerimizi
araştırmaya, öğrenmeye, ortak noktalarımızın farkına varmaya ve bunları geliştirmek için yeni
yollar, yeni imkânlar aramaya gayret edeceğiz. Bu yeni yolların ve imkânların en önemlilerinden
bir tanesi elbette politika, ticaret, turizm yanında kültürel ilişkileri geliştirmektir. Öğrencilerimizin,
gençlerimizin birbirimizin dilini anlayarak ve öğrenerek yetişmesi her Türk’ün Arapça konuşması,
her Türk okumuşun, entelektüelin Arapça konuşması; her Arap entelektüelin de Türkçe
bilmesiyle bu ilişkiler ileride çok daha derin boyutlara sahip olacaktır. Çünkü bizim aklımızın ve
zihnimizin önemli bir kısmı bu coğrafyadadır. Arapçadadır. Arap kültürünün içindedir. Arapların
da hafızasının ve varlığının önemli bir kısmı Türkçe kayıtlarda, Türk arşivlerinde, Türkiye’deki
kütüphanelerdedir. Bunlar hepimizin ortak değeri, ortak varlığı ve ortak zenginliğidir. Bunu araştırmak,
öğrenmek ve ileriye doğru taşımakta Yunus Emre Türk Kültür Merkezlerine önemli bir
görev düştüğünü düşünüyoruz ve buna inanıyoruz. Gittiğimiz ülkelerde bizi sıcak bir misafirperverlikle
karşılayan ev sahiplerimize gönülden teşekkürler ediyoruz. Ürdün, bu açıdan son derece
önemli bir yere sahiptir. Burada hem sıcak bir dostluk, güler yüz ve yardım ile karşılandık. Yap16
tığımız her işte Ürdün Hükümeti, Ürdün üniversiteleri ve Ürdünlü aydınlar bizim yardımcımız,
destekçimiz oldular. Bu sempozyumun gerçekleşmesi de büyük ölçüde başta Ürdün Hükümeti
olmak üzere içinde bulunduğumuz Ürdün Üniversitesinin, Ürdün Üniversiteler Birliğinin desteğiyle
olmuştur. Emeği geçen, yardımı olan bütün devlet zevatına teşekkürlerimi sunuyorum.
Türkiye’den ve Arap ülkelerinden buraya gelen, bilgilerini bizimle paylaşan, birbiriyle paylaşan
ve böylece çoğalmasına vesile olan bilim adamlarına da saygılarımı, teşekkürlerimi sunuyorum.
Şeref verdiniz, efendim.

Uluslararası İlişkiler disiplininde, kavramları ve olayları anlamaya ve analiz etmeye yarayan çok sayıda kuram (teori) bulunmaktadır. Disiplinlerarası bir alan olan Uluslararası İlişkiler, diğer sosyal bilim dallarıyla yakın etkileşim içerisindedir. Uluslararası İlişkiler teorilerinin bir kısmı sosyoloji, ekonomi, siyaset bilimi, psikoloji, hukuk, tarih gibi disiplinlerden etkilenerek geliştirilmiştir. Teorilerin birbiriyle örtüşen ve/veya çelişen argümanları, uluslararası ilişkilerin farklı boyutlarını, analiz seviye ve birimlerini farklı bakış açılarıyla inceleyerek alanı zenginleştirir. Bu zenginlik, teorilerin varsayımlarıyla sunduğu analitik çerçevelerin yapılan çalışmalara sistematik, bilimsel kimlik kazandırmasını da sağlamaktadır. Bu sayede, uluslararası ilişkileri anlamak, açıklamak, yorumlamak ve politika geliştirmek mümkün olmaktadır. Olayların nedenlerini sorgulamak, birbiriyle ilişkisini irdelemek, geleceğe yönelik değerlendirmelerde bulunabilmek için teorik yaklaşımlar, tartışmalar vazgeçilmezdir. Sosyal hayatımızda da son derece popüler tartışma konuları arasında olan uluslararası ilişkiler üzerine herkes yorum yapabilir, farklı görüşler öne sürebilir. Kamuoyunun güncel siyasi gelişmelere ve genel olarak disipline olan ilgisi, medyanın da etkisiyle her geçen gün artmaya devam etmektedir. Ancak alanda okuyan, çalışan öğrenciler ve öğretim üyeleri için, teorik yaklaşımları tanımak ve onlara dayalı olarak uluslararası ilişkileri değerlendirebilmek son derece önemlidir ve alan uzmanlarının öne çıkması gereken bir konudur.

Geçen haftaki yazıda, içinden geçmekte olduğumuz dönemi bir küresel ara rejim olarak görebileceğimizi ve bunun iki Dünya Savaşı arası dönemle bazı benzerlikler taşıdığını belirtmiştim.
Bu yazıyı yazarken Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi bir haftasını doldurmuş ve ateşkes görüşmelerinin ikincisi henüz başlamıştı. Geçtiğimiz bir haftada, savaşın yarattığı insani trajedilere her gün yenilerinin eklendiğine tanıklık ettik. Bunların yanında pek çok değişim de yaşandı.
Özellikle Almanya bir günde geleneksel resmi pasifist dış politika pozisyonunu değiştirerek bu yıl 100 milyar Avroluk bir silahlanma harcaması yapacağını duyurdu. Diğer bazı Avrupa ülkelerinde de benzer kararlar alındığını gördük. Rusya’nın işgal girişiminin Avrupa’ya etkilerinin çok boyutlu olacağı şimdiden ortaya çıktı, bunları değerlendirmek ileriki yazılara kalsın. Bu yazıda Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımları ve Çin’in bu süreçteki pozisyonunu ele alacağım.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi 15. gününü doldurdu. Bu süreçte yazdığım iki yazıda, ilk olarak yaşadığımız bu sürecin tarihsel bağlamına işaret etmek için “küresel ara rejim” kavramına değinmiştim. O yazıdaki temel argüman şuydu: İçinden geçmekte olduğumuz dönemin parametreleri ikinci küresel ara rejim tarafından belirleniyor. İkinci yazıda ise, Batı sisteminin Rusya’ya uyguladığı yaptırımların küresel ekonomi üzerindeki etkilerine ve özellikle Çin’in pozisyonuna değinmiştim.

Bu yazıda, Avrupa’daki bazı gelişmelere odaklanacağım. Öncelikle mevcut savaş ortamının Avrupa’daki siyasi dengeleri nasıl etkileyebileceğine dair bir örnek olarak Polonya’ya yakın plan yapıp, ardından Almanya’nın yeniden silahlanmasına ve bunun ekonomi politiğine değineceğim.

Bu yazıyı yazarken Rusya ile Ukrayna arasında süren müzakerelerden olumlu sonuç alınabileceği beklentilerinin arttığı açıklamaları haber kanallarında son dakika bilgisi olarak geçiyordu. Umarım ateşkesi sağlama ve silahlı çatışmayı sonlandırma girişimleri kısa sürede sonuç verir.

Bu müzakereler ateşkesle sonuçlansa bile Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişiminin siyasi ve iktisadi etkileri sürecek. Sürecin başından itibaren yaptığım değerlendirmelerde, yaşadıklarımızı tarihsel bağlama yerleştirmek için küresel ara rejim kavramını önererek, Çin’in ve Avrupa’nın pozisyonlarını ele almıştım. Bu yazıda ABD’ye odaklanacağım.

Elinizdeki çalışmanın 2002’deki ilk baskısı bu alana ilişkin teorik tartışmalar için bir zemin ve bir çerçeve oluşturmayı amaçlamaktaydı. Aslında ilk baskısının yapıldığı sırada bu alanda ilk çalışma niteliğindeydi. Zaman içerisinde gerek editoryal çalışmalardan gerekse tercümelerden oluşan çok sayıda çalışma ile alan zenginleşmiştir. Ancak diğer çalışmaların ortaya çıkmasında ve Türkiye’de Uluslararası İlişkiler bölümlerinde Teori derslerinin artmasında çalışmamızın oldukça etkili ve teşvik edici olduğunu söylemek abartılı olmaz. Son zamanlarda özellikle tercüme eserlerde hızlı bir artış olmuştur. Bununla beraber, elinizdeki çalışmanın daha nitelikli telif eserlerin ortaya konması için cesaretlendirici olmaya devam edeceğini umuyoruz. Çalışmanın son baskılarında Türkiye’deki ve dünyadaki hemen hemen tüm teorik tartışmalara yer verilmeye çalışılmıştır.

Dünyanın en büyük finansal yatırım firmalarından olan Black Rock’un kurucusu Larry Fink geçtiğimiz haftalarda yatırımcılara gönderdiği bir bilgi notunda Ukrayna’daki savaş sonrasında bildiğimiz anlamdaki küreselleşmenin sonuna gelindiğini yazdı. 1990’ların neoliberal ütopyalarının başında gelen sermayenin pürüzsüz hareketiyle oluşacak küreselleşmenin toplumlar için barış, demokrasi ve refah getireceği görüşü böylelikle bir kere daha yanlışlandı.

Madem neoliberal küreselleşmenin iflasını konuşuyoruz, iflas edenin yerine gelenin ne olacağını da konuşmaya başlamamız gerekir. Ancak bu kolay değil, hesaba katılacak pek çok değişken var.

Bu yazıda eleştirel uluslararası politik ekonomi çerçevesinden bakarak önce çoğul olgular denizinden bazı gelişmelere işaret edip, ardından daha yavaş ilerleyen yapısal değişime dair bazı ipuçlarına işaret edeceğim.

Geçmişten günümüze dünya üzerinde devletler küresel sisteme egemen olmak için çeşitli stratejiler izlemiş ve rekabetçi uluslararası sistemde hayatta kalmaya çalışmışlardır. Devletlerin bu sistemde küresele egemen olmak için jeopolitik kavramının önemini kavramış olmaları gerekmektedir. Jeopolitik kavramı, coğrafyanın ve siyasetin birbirleri üzerindeki etkileri inceleyen bir bilim dalı olarak adlandırılabilir. 1. Ve 2. Dünya savaşı ve sonrasında etkinliğini arttıran bu kavram, devletler için ciddi avantajlar doğuracağı gibi olumsuz sonuçlara da yol açmıştır. Küreselleşme kavramının ortaya çıkması ile birlikte jeopolitik kavramının önemini kaybetmesi ve yerini jeoekonomi kavramının alması, dünya egemenlik anlayışını ekonomi tabanlı oluşturmuştur. Afrika, Asya, Orta Doğu, Balkanlar gibi bölgeleri kapsayan Afro Avrasya bölgesinin önemi, doğal zenginliklerin ve enerji kaynakların yeniden önem kazanması ile ortaya çıkmış ve gelecek yıllarda bu bölgenin önemi küresel ve orta büyüklükteki devletler için yeni stratejik alanlar oluşturmuştur. Bu sebep ile Afro Avrasya bölgesinde yaşanacak mücadelenin jeoekonomi tabanlı olması, dünyadaki değişen güç kavramının oluşmasına zemin hazırlayarak liberal ve neo liberal görüşün anlam kazanmasını desteklemiştir.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi bir ayı geçti. Çatışmaların yoğunlaştığı bölgelerde sivil ölümler artıyor ve Ukrayna’dan çeşitli Avrupa ülkelerine giden göçmenlerin sayısı üç milyonu geçmiş durumda. Şehirlerdeki yıkım ve can kayıpları sürerken ateşkes görüşmeleri de devam ediyor, ancak şimdiye kadar bir mesafe alınabilmiş değil.

Ukrayna’ya akan askeri mühimmat ve yardımlar giderek artıyor, ama NATO’nun bir muharip güç olarak savaşa doğrudan dahil olması gündemde değil. Batılı ülkeler Rusya’ya karşı konvansiyonel bir savaşa girişmek yerine ekonomik savaş ilanını tercih ediyor.

ABD’nin başını çektiği ve Avrupa Birliği ülkelerinin de katıldığı ekonomik yaptırımlar Rusya’yı küresel finansal ve ticari ağlardan izole etmeyi amaçlıyor. Ancak, bu ilk anda görüldüğü kadar kolay ve maliyetsiz değil. Bu yazıda Rusya’ya karşı yürütülen ekonomik savaşın Rusya açısından ilk bir aylık maliyeti ve küresel ekonomiye etkileri üzerinde duracağım.

Kertas kerja ini bertujuan menganalisis elemen-elemen tahaluf siyasi yang boleh digunakan dalam ekonomi politik Islam. Kaedah tahaluf siyasi di sini bermaksud perjanjian persefahaman untuk bekerjasama dan bantu-membantu bagi mencapai sesuatu objektif. Ekonomi politik Islam pula bermaksud menganalisis ekonomi dan politik, agar interaksi antara ekonomi dan politik dalam memastikan kekayaan negara dapat dipertingkatkan bagi memenuhi kehendak sosial. Hasrat untuk membuat kajian ini timbul kerana terdapat pendirian ramai sarjana yang mengatakan bahawa tahaluf siyasi ini hanyalah boleh digunakan khusus untuk politik kepartian atau pun politik kenegaraan sahaja . Kajian ini berhasrat untuk mengenal pasti sama ada hujah ini benar atau pun tidak. Hasrat ini dimulakan dengan meneliti amalan tahaluf siyasi dalam Islam. Kemudian, amalan tahaluf siyasi ini dianalisis elemennya untuk melihat sama ada ia berkaitan dan boleh digunakan dalam ekonomi politik Islam. Hasilnya, terbina suatu rumusan pendekatan tahaluf siyasi dalam ekonomi politik Islam.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişiminin beşinci haftasını geride bıraktık. Bu yazıyı kaleme alırken henüz sonuçları belli olmasa da geçtiğimiz haftaki en önemli gelişmelerden biri tarafların İstanbul’daki görüşmeleriydi.
Sıcak savaş gündemi dışında önemli gelişmelerden biri, Rusya’nın hasım olarak gördüğü ülkelere yaptığı gaz ve petrol ihracatı için kendi para birimi rublenin kullanılmasını şart koşacağını açıklamasıydı. Özellikle Avrupa ülkelerini kapsayan bu önlem fiili olarak ekonomik yaptırımların işlemez hale gelmesi anlamına geliyor. Zira, Avrupa ülkelerinin Rusya’dan yaptığı ithalatı ruble ile ödeyebilmesi için önce buna yetecek kadar ruble bulmaları gerekecek. Bunun anlamı Avrupa’nın Rusya’ya euro sağlaması demek.
Almanya bunun kabul edilemez olduğu belirtti. Şimdilik bu konunun nasıl çözüleceği netleşmedi, ancak bu hamleyle gaz sevkiyatının durması dahil, çok dramatik gelişmeler tetiklenebilir. Bu önlemin kısmi olarak da olsa hayata geçmesi durumundaysa Batının Rusya’ya karşı açtığı ekonomik savaş önemli ölçüde anlamsızlaşacak.
Geçtiğimiz haftanın bir başka önemli gelişmesi, NATO liderlerinin toplantısı ve özellikle ABD başkanı Biden’ın Polonya’da yaptığı konuşmaydı. Biden burada bir kere daha “demokrasilere karşı otokrasiler” çerçevesini öne sürse de, fiiliyatta ABD ve müttefiklerinin uyguladığı ekonomik yaptırımların bir türlü yaygınlaşamaması Batılı gözlemcilerin canını sıkıyor. Hatta pek çok Afrika ülkesinin ABD ve Avrupa kampında yer almamasına şaşıran gözlemciler mevcut.
Savaş etrafındaki küresel gündemin son önemli başlığı Hindistan’ın Rusya ile yeni anlaşmalar imzalamanın eşiğine gelmesiydi. Bu haftaki yazımda Hindistan’a ve küresel milliyetçi-muhafazakâr dalganın önemli bileşenlerinden biri olan Modi yönetimine odaklanarak, ABD’nin çizdiği “demokrasi-otokrasi” ekseninin altının boş olduğuna işaret edeceğim.

Gücü anlamak ve idare etmek ve günümüze ne şekilde ayak uydurduğunu anlamak için gücü etkileyen faktörlerin, uluslararası sisteme uygun titizlikle araştırılması gerekmektedir. Gücü etkileyen faktörlerin ne kadar çok ve etkili olduğu yapılan araştırmalar sonucu net bir şekilde görülmüştür, bununla birlikte bir çok güç türü ortaya çıkmıştır. Güç unsurlarını geniş bir çerçevede ele almak, devletlerin politik amaçlarla kullandığı yöntemleri anlamamıza daha iyi yardımcı olacaktır. Bu araştırmada güç türlerini, unsurlarını ve etkileyen faktörleri ele alıp, bu türlerden yumuşak güç türüne eğilim göstereceğiz. Devlet ilişkilerinde genellikle sert güç kullanımını görmekteyiz. Sert güç, genellikle zorlama veya tehditten oluşmaktadır. İlk çağlardan beri kullanılan bu güç türü, istediğini almak isteyen aktörlerin başvurduğu yolların başında gelmektedir. Zamanla uluslararası sistemdeki güç anlayışının değişmesi ve sert gücün yarattığı sorunlar, aktörleri yeni bir güç arayışına itmiştir. Yumuşak güç, sert gücün sorunlarını ortaya çıkarmadan aktörlerin istediklerini alabilme kabiliyetinin oluşturulduğu güç türüdür. Yumuşak güç kaynağını bulunduğu bölgenin kültürü, siyasi değerleri ve dış politikalarından alır.
Yumuşak gücü en yoğun şekilde etkileyen faktörlerden biri medyadır. Bu güç türünün en büyük yardımcısı reklamdır. Yani gücü uygulayan aktör, kendisinin iyi yönlerini lanse etmek isteyecektir. Bunu tanıtım yoluyla sağlamaktadır. Ne kadar etkili ve sistemli olursa, o kadar iyi sonuçlar alabilmesi mümkündür. Aktörlerin istediğini elde edebilmesi adına, yumuşak gücün argümanlarını geliştirmesi ve farklı argümanlara başvurması kaçınılmazdır. Medyanın bir kolu olan sinema, yumuşak gücün geliştirilmesi konusuna büyük katkı sağlamaktadır. Sinema sektörünü geliştiren ve iyi bir şekilde dünyaya sergileyen devletler, yumuşak gücü uygulama konusunda diğer devletlerden bir adım öndedirler. Yumuşak güç ve sinema arasındaki ilişki, birbirlerini besleyerek büyüyen bir yapıya sahiptir. Bu çalışmada bu ikilinin devletler üzerindeki etkilerini araştıracağız. Günümüz dünyasında sinemanın politikaya etkilerini açıkça görmekteyiz. Bu çerçevede yumuşak gücü ve sinemayı politika üzerinden incelemek, devletlerin birbirleri üzerindeki etkilerine farklı bir bakış açısından yorumlamaya yardımcı olacaktır.

Öz Bu çalışma 2000'lerin ilk on yılında " Yeni Türkiye " nin dış ilişkilerinin ekonomi-politiğine odaklanıyor. İlk kısımda son yıllarda öne çıkan ve dış politikaya politik ekonomi perspektifinden yaklaşan bazı ana akım çalışmalar eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutuluyor. İkinci kısımdaki kuramsal tartışma ise Marksist uluslararası (veya küresel) politik ekonomi (UPE) yazınında " Amsterdam Okulu " olarak bilinen çevrenin katkılarına dayanıyor. Analiz Van der Pijl'i izleyerek Yeni-Osmanlıcılığı, ulusötesi bir kontrol kavramı (hegemonya projesi) olarak sistem kaynaklı neoliberalizme belirli şartlarda eklemlenmek üzere dizayn edilen bir sınıf projesi olarak okuyor. Buna göre bölgesel düzeyde bir kontrol kavramı olarak Erdoğan ve Davutoğlu tarafından pazarlığa sürülen söz konusu stratejinin kaderi sistemik ve ulusötesi mücadeleler diyalektiğince çizilmiştir. Bu mücadeleler dünyayı yıkıma sürükleyen para ticareti yapan (money-dealing) ulusötesi sermaye fraksiyonunun küresel liderliğine karşı ve ondan yana olan sermaye fraksiyonları ve işçi sınıfları arasında; ulusal, bölgesel ve uluslararası seviyelerde bir çok devlet bağlamında aynı anda cereyan etmektedir. Abstract This paper focuses on the political economy of the foreign relations of the " New Turkey ". The first part of the paper critically engages with some of the mainstream analyses of international relations from a political economy perspective. A short theoretical discussion in the second part relies on the analysis of " Amsterdam School " and its critical Marxist approach to international (or global) political economy (IPE). Here, by following Van der Pijl's analysis, I understand the Neo-Ottomanism as a class project emerged as a transnational comprehensive concept of control (hegemonic project) to be integrated into systemic neoliberalism on certain terms. The faith of the quest made by Erdogan and Davutoglu for a regional concept of control was determined by the dialectics of the systemic and transnational struggles. Such struggles have been taking place simultaneously at the national, regional and international levels and within the context of many states and regions; between the classes and capital fractions standing for or against the global leadership of money-dealing capital fraction that is leading world to a catastrophe.

Hızlanan küreselleşme süreciyle birlikte millî devletler dışındaki uluslararasıaktörlerin önemlerindeki artışa paralel olarak "uluslararası politika"nın inceleme alanına giren konular, "dünya politikası” (world politics) ya da "küresel siyaset” (global politics) başlığı altında ele alınmayabaşlanmıştır. Bu aktörlerin başlıcalan, çok uluslu şirketler, uluslararası örgütler,terörist gruplar ve uluslararası sivil toplum örgütleridir. Ulus-devletlerin vedevlet dışı aktörlerin kendi aralarındaki ya da karşılıklı ilişkileri, küresel siyasetolgusuna hayat vermektedir. Ancak bu bakış açısına yönelik itirazlar da bulunmaktadır. Bir ulus-devletolarak ABD, herhangi bir uluslararası kuruluşun egemenlik yetkilerini sınırlandırmakanlamına gelecek kararına kolayca karşı çıkabilmekte ya da bunugörmezden gelebilmektedir. Ayrıca birçok devlet dışı aktörü de kendi millîçıkarlarına hizmet edecek şekilde yönlendirebilmektedir. Dolayısıyla uluslararasısistemde meydana gelen değişiklik, bir örgütlenme biçimi olarak ulusdevletinyetkilerinin kendisini neredeyse diğer uluslararası aktörlerle eşitleyecekdüzeyde azalması değil, bir ulus-devletin ve onun desteklediği örgütlerağının güç ve imkanlarının diğer bütün ulus-devletler aleyhine sürekli olarakgenişlemesidir.Yukarıda da işaret edildiği gibi, "değişim”in niteliği, yönü, büyüklüğü vesonuçlan hakkında farklı bakış açıları bulunsa da özellikle son çeyrek asırdauluslararası politikanın dinamiklerini derinden etkileyen ciddi değişimlerinolduğu hususunda görüş birliği bulunmaktadır.

Bu tezin konusunu 1923-1938 döneminde Sovyetler Birliği ile Türkiye arasında gerçekleşen ticari ilişkilerin detaylı çözümlemesi oluşturmaktadır. Tezin birinci bölümünde, iki devletin imparatorluk döneminden kalan iktisadi yapı ve kaynaklarına değinilmiş, dış ticaretlerinin vaziyetleri ayrıca inceleme konusu olmuştur. Böylece tezin diğer bölümlerinde hem uluslararası iktisadi sistemde hem de ikili ticari ilişkilerde, yeni kurulan iki devletin sahip oldukları devlet karakteri temelinde inşa etmeye çalıştıkları politik ve ekonomik sistemlerinin, ne kadar başarıya ulaşıp ulaşmadığının idraki sağlanmaya çalışılmıştır. Tezin ikinci bölümde ise 1923-1927 döneminde iki devlet arasında herhangi bir ticaret antlaşması imzalanmadan yürütülmeye çalışılan ticari ilişkileri değinilmiş, bu süreç içerisinde politik ilişkilerin iktisadi ilişkileri veya tersi bir durumun dış ticaretlerini nasıl etkilediği üzerine durulmuştur. Tezin bu bölümde ve diğer bölümlerde de değinilen, uluslararası ticaretteki konumlarının ne durumda olduğunun anlaşılması adına, her iki devlete ait genel dış ticaret verileri üzerinde durulduktan sonra ikili ticari ilişkilerin detaylı bir çözümlemesine geçilmiştir. Üçüncü bölümde, iki devlet arasında 11 Mart 1927 tarihli Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması imzalanmasından, 1931 yılına kadar olan dönem konu edinilmiştir. Antlaşma maddelerinin tahlili detaylı bir şekilde yapılmıştır. Ayrıca 1929 Ekonomik Krizi sonrası, uluslararası ve iki devlet arasındaki ticaretin durumu da mercek altına alınmıştır. Tezin son bölümde ise 1931-1938 yılları arasında iki devlet arasında gerçekleşen ticari ilişkilerinin denetim altına alınması ve sürekliliğinin sağlanması adına 16 Mart 1931 ve 8 Ekim 1937 tarihlerinde imzalanmış olan Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması’na değinilmiştir. Ayrıca her iki devletin ihracatını ve ithalatını etkilemiş olan, Birinci Beş Yıllık Plan (BBYSP), İkinci Beş Yıllık Plan (İBYP) ve Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (BBYSP) incelenme altına alınmıştır. Sovyetler Birliği ile Türkiye’nin 1937 ve 1938 yıllarında ikili ticaretlerine konu olan bütün ürünler tespit edilmiş ve bu ürünler içerisinde, uluslararası ve ikili ticareti en çok ilgilendirenlerin çözümlemesi ayrıca yapılmıştır.

Subject of this thesis covers a detailed explanation of commercial operations conducted between Soviet Union and Turkey in the period of 1923-1938. In the first chapter, economic structure and resources remaining from imperial period of these two countries are mentioned and foreign trade conditions are also discussed separately. Thus, in the other chapters of the study: the political and economic systems, which are tried to be built on the basis of state characteristics of the two newly established countries, in both international economic system and bilateral commercial relations are analysed in order to provide an understanding for their success rate. Second chapter of the study mentions that the commercial relations of the two states were conducted without a trading pact between 1923-1927 and the chapter lays emphasis on how the foreign trade in this period was affected by the political relations affecting economic relations or vice versa. In this chapter same as the others, a detailed explanation is made on bilateral trade relations after emphasizing the general foreign trade data of the two states in order to provide an understanding for the conditions of these states in international trade position. The third chapter covers the period between the signing date of Treaty of Commerce and Navigation in March 11, 1927 until 1931. There is a detailed analysis on the articles of this treaty. Moreover, international and bilateral state of trade after the 1929 Economic Crisis is also examined. In the last chapter of the thesis, Treaty of Commerce and Navigation signed in March 16, 1931 and October 8, 1937 is addressed for both controlling the bilateral trade relations under an official roof and providing continuity between the years of 1931-1938. In addition, First Five Year Plan (FFYP), Second Five Year Plan (SFYP) and First Five Year Industrial Plan (FFYIP), all of which affected the exportation and importation of the two countries, are analysed. All the products, which became the matter of bilateral trade between Soviet Union and Turkey in 1937 and 1938, are detected and the products which concerns the bilateral trade most are also examined separately.

Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye, OECD ülkelerine göre son zamanlarda giderek enerji talep hızı artış gösteren ülkelerden biri haline gelmiştir. Bu artan enerji talebine karşılık başta petrol ve doğal gaz olmak üzere, enerji konusunda dışa bağımlılığı artmaktadır. Türkiye enerji talebinin az bir kısmını kendi yerli kaynaklarından karşılayabilmektedir. Aynı zamanda Türkiye, önemli enerji rezervlerine sahip ülkelerle ve Avrupa'daki tüketici ülkeler arasında jeo-stratejik bir konuma sahiptir. Türkiye'nin bu köprü konumu, enerji güvenliliği konusunda fırsatlar sağlarken sorumluluklar da yüklemektedir. Ülkemiz de bu hususta bölgesel enerji stratejisini geliştirmeye, doğu-batı, kuzey-güney enerji alanlarındaki konumunu güçlendirmeye çalışmaktadır. Bu çalışma Türkiye'nin sahip olduğu enerji kaynaklarını, uzak-yakın ülkelerle enerji ilişkilerini, yürütülen, planlanan projelerini ve bu kapsamda onun enerji sektöründeki başrol olma çabalarını engellemeye çalışan güçler arasındaki ilişkisini ele almaktadır. /// Turkey whıch is a developing country,
according to the OECD countries (Organization for Economic Co-operation and Development) has recently become one of the countries that has seen an increase in energy demand. In response to this rising demand, oil and natural gas external dependency on energy is increasing. A small part of Turkey's energy demand can be met from its own domestic resources. At the same time Turkey, has a geo-strategic position between the countries with significant energy reserves and the consumer countries in Europe. Whille Turkey’s position as a bridge provides opportunities in the safety of theenergy, ıt also gives it some responsibilities. Our country is also trying to develop its regional energy strategy East-West, North-South is trying to strengthen its position in energy  fields. This work has Turkey's energy resources, distant-nearer energy relations with count-ries and the relationship between the planned projects carried out and the forces working in this context to prevent their efforts to become leading actors in the energy sector.

Küreselleşme ile paralel bir şekilde ekonominin küreselleşmesi,
serbestleşmesi ve ekonomik küreselleşme ile birlikte dünyanın tek bir pazar haline
gelmesi ve bu bağlamda ülkelerin birbirine olan ekonomik bağlarının daha da artış
gösterdiğini gözlemlemekteyiz. Ekonomik serbestleşme ve ekonomik
küreselleşme ile birlikte Dünya’nın dış ticaret hacmi yükselmiş, sermaye
akışkanlığı hızlanmış ve çeşitli ekonomik kuruluşlar kurulmuştur. Son olarak
ekonomik küreselleşmenin asıl amacı Dünya da gerçekleşen ekonomik krizlere
karşı çeşitli politikalar uygulayarak krizleri önlemek ve ortadan kaldırmaktır. Bu
çalışmada sürekli gelişen, hızlı bir şekilde yayılan ve yaşadığımız bu dönemlerde
aşağı yukarı tüm dünyayı etkisi altına almış olan küreselleşme kavramının tanımı,
tarihsel gelişimi ve küreselleşmenin birbiriyle ilgili temel unsurları üzerinde
durulmuştur. Aynı zamanda küreselleşmenin mevcut durumu, günümüzde ülkeler
ve toplumları üzerindeki etkileri belirtilmiştir. Küreselleşmenin ekonomi, siyasi
ve soysa-kültürel yapılara etkileri, olumlu ve olumsuz yönleri anlatılmaktadır.