Burdur Tarihi

Çalışmamızda yararlandığımız ve 1889 –1898 yılları
arasında altı cilt olarak yayınlanan Kâmus-ul Âlâm'da;
dünya tarihi, coğrafyası ve ünlü kişileri ansiklopedik olarak
sunulmuştur. Şemseddin Sami, "Kâmus-ul Âlâm" isimli
eserinde Burdur, Burdur Sancağı, Burdur Gölü, Ağlasun,
Bucak, Gölhisar, İrle/Yeşilova, Kemer ve Tefenni hakkında
bilgilere yer vermiştir.

“15inci Cumhuriyet Yılında Burdur” isimli broşür, 1938 yılında Burdur Valiliği tarafından bastırılmıştır. Burdur Basımevi’nde tertip edilmiş ve Doğan Basımevi’nde basılmıştır. Broşürü hazırlayanlar hakkında bir bilgi yer almamaktadır. Broşür, girişte yer alan 8 fotoğraf sayfası ile birlikte 8+77= 85 sayfadan oluşmaktadır. Broşürün kapağında “15inci Cumhuriyet Yılında Burdur” başlığıyla birlikte Halkevi binasından çekildiğini tahmin ettiğimiz Cumhuriyet Meydanı’nın bir bölümü ile o
tarihlerde yeni açılmış olan İstasyon Caddesi’nin fotoğrafına yer verilmiştir.
Broşürün ilk sayfasında “15inci Cumhuriyet Yılında Burdur” başlığıyla birlikte yine Halkevi binasından çekildiğini tahmin ettiğimiz ve Cumhuriyet Meydanı, Hükümet Konağı (Valilik Binası) ile İstasyon Caddesi’ninn görüntülendiği fotoğraf yer almaktadır. Fotoğrafın üzerine Cumhuriyet Halk Partisi’nin amblemi olan “Altı Ok” yerleştirilmiştir. Dönemin siyasi iktidarı ve siyasi iktidar tarafından kurulan çeşitli kurum ve kuruluşlar, kendi siyasi görüşlerinin halk tarafından benimsenmesi için
yayınlamış oldukları gazete, dergi, broşür ve kitaplarda siyasi görsel ve amblemlere sıklıkla yer vermiştir.

Burdur Anadolu’nun güneybatısında Akdeniz Bölgesi’nin iç kısmında yer alan bir ildir. İlkçağlardan beri yerleşim yeri olma özelliği gösteren Burdur çevresindeki sanayi ve turizm açısından zengin şehirlerin gölgesinde kalmıştır. Nüfusa orantılı milletvekili sayıları belirlendiğinden şehrin TBMM’de temsili bazen 2-3 bazen de 4 milletvekili ile sınırlıdır.
Demokrat Parti dönemi Türk siyasal hayatında değişim ve dönüşümün yaşandığı dolayısıyla sancılı bir dönemdir. 7 Ocak 1946’da kurulan parti aynı yıl yapılan milletvekili seçimlerinde azınlıkta kalmış ancak 14 Mayıs 1950’de yapılan seçimlerde elde ettiği başarıyla 27 yıl süren tek parti dönemini bitirmiştir. Parti sırasıyla 1950, 1954 ve 1957 seçimlerinde başarılı olmuş ve 1950-1960 yılları arasında on yıl boyunca iktidarda kalmıştır. 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi ile iktidardan el çektirilen parti 29 Eylül 1960’ta kapatılmıştır.
Bu çalışmanın amacı Demokrat Parti döneminde meclis çatısı altında Burdur milletvekillerini belirlemek ve bu vekillerin meclis çalışmaları ve faaliyetlerini ortaya koymaktır. Çalışmanın ana kaynağı TBMM arşiv kayıtlarıdır. Çalışma sonucunda 1946-1960 yılları arasında Burdur temsilcisi olan sekiz milletvekili tespit edilmiştir. Bunlar, Fethi Çelikbaş, Mehmet Özbey, Mehmet Erkazancı, Hüseyin Çimen, Behçet Kayaalp, Ahmet Ali Çınar, Osman Eroğlu, Âlim Sipahi’dir

Burdur Gölü, Söğüt Dağı ile Suludere - Yayladağ
kütleleri arasında kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda
uzanan, oluk şeklindeki tektonik çöküntünün sularla
dolması ile oluşmuştur.
Burdur Gölü, başta nesli tükenme tehlikesiyle karşı
karşıya olan Dikkuyruk ördeklerinin % 70’ine ev sahipliği
yapmaktadır. Bunun yanında Flamingo, Kuğu, Angıt,
Tepeli Pakta, Sakarmeke, Mahmuzlu Kızkuşu, Ak Pelikan,
Küçük Akbalıkçıl gibi tespit edilebilen 200'e yakın kuş
türüne de ev sahipliği yapmaktadır.
Bunun yanında endemik bir tür olan "Burdur Dişli
Sazancığı" (1) dünyada sadece Burdur Gölü'nde yaşamaktadır.Burdur Gölü ve çevresinde son yıllarda yaşanan
kuraklık ve bu kuraklık neticesinde gölün çekilmesinin
gündemi oldukça meşgul ettiği bir dönemde; Rahmi
TUNÇAĞIL'ın 1943 yılında hazırladığı ve Zehra ESMERAY
tarafından daktilo edilen "Burdur Gölü" isimli bu eserini
yayınlamayı düşündük.
Eserin aslı Burdur İl Halk Kütüphanesi'nde 5687
demirbaş numarasıyla kayıtlıdır.
Eser, dönemin yazılı kaynaklarında yer alan bilgiler,
sözlü kaynaklar, göl suyu için yapılan tahlillerin raporları
ve yazarın gözlemleri neticesinde hazırlanmıştır.

Bir şehrin kültür dokusunu anlayabilmek için önce halk kültürü araştırmalarına bakmak gerekir. Kültür ürünleri, tarihsel gelişim sürecinde insanların sanatsal beğenisini belirleyen estetik anlayışını sergiler. Yöresel yemeklerimiz, Türk mutfak kültürü içinde, coğrafî konum, üretim biçimleri, tarihsel gelişim ve beslenme anlayışı çerçevesinde şekillenmiştir. Yenilen yemek çeşitleri, bu yemeklerin hazırlanış biçimleri belli bir yerde yaşayan insanların yaşadıkları coğrafya ve birbirleriyle kurdukları kültürler arası etkileşim, ekonomik faaliyetler, gelenek ve görenek gibi bir çok alanda bilgi verir. Geçmişten günümüze Türk toplum yapısının yansıması olan yeme içme kültürümüz, toplum davranışlarının ve alışkanlıklarının geliştirdiği değerlerle bütünleşmiştir. Birlikteliğin, toplumsal dayanışmanın ve konukseverliğin öne çıktığı bir geleneği yansıtan yemek kültürü, öteden beri düğünler, törenler, şenliklerle anlam kazanmıştır. Çekirdek veya geniş ailenin bir araya gelme vesilesinin daima yemekli olduğu; belirli günlerde aile efradının yemek için can attığı yemeklerin pişirildiği gözlenmiştir. Kırsal kesimlerde herkese açık olan düğün sofraları, şehir merkezlerinde düğün salonlarında, otellerde gerçekleşen ve ancak yazılı davetiye almış olanların katılabildikleri bir duruma gelmiştir. Oysa Burdur il merkezinde ve köylerinde yapılan düğün, sünnet gibi birtakım törenlerde kurulan sofralara pek çok kişi katılmakta ve yaklaşık üç gün boyunca yeme içmeler devam etmektedir. Özellikle yaz günlerinin hafta sonlarında hemen hemen her sokak veya mahallede kurulan sofralarda düğün yemekleri yenilmekte; insanların çoğu eski âdet ve geleneklerini sürdürme çabasındadır. Burdur mahallî yemekleri kültürümüzün bir parçası olarak asırlardan beri devam eden geleneksel bir yapının günümüzdeki uygulamasıdır. Ancak, insan ilişkilerinde görülen farklılıklar ve toplumda yaşanan değişimler Burdur mahallî yemek kültürüne de yansımıştır. Bayram, düğün, sünnet, nişan gibi özel günlerdeki yemekli davet verme geleneği, ekonomik ve sosyal yaşam şeklinin değişmesine bağlı olarak yavaş yavaş değişmektedir. Burdur mahallî yemeklerinin büyük bir kısmının hazırlanması ve pişirilmesi zaman alıcıdır. Bilgi ve deneyim gerektirir. Günümüzde hızlı yaşamın getirdikleri olumsuzluklar, zaman zaman yemek kültürümüzü de etkilemektedir. Vakit alan bazı yemeklerimiz, günlük sofralarımızda değil, özel günlerdeki sofralarımızda yer almaya başlamıştır. Hatta düşük gelirli ailelerde damak tadı, karın doyurma ile yer değiştirmiştir. Köylerimizin mutfak kültüründe pişirme aracı olarak yer alan tandır, ocak ve kuzineler il merkezinde yerini ocaklı fırınlara; pişirme aracı olarak kullanılan ve daha lezzetli yemeklerin pişirildiği kalaylı bakır kapları yerini çelik, emaye ve teflon kaplara bırakmıştır. Eskiden sıvı gıdalar, sırlı ve sırsız toprak küp ve çömleklerde, kuru gıdalar ise tahta sandıklarda, torba veya çuvallarda saklanırdı. Günümüzde bunların yerini cam ve plastik kaplar almıştır. Kahvaltılık ve kısa sürede bozulacak yiyecekler, mutfaklarımızın en serin yerlerinde ve tel dolaplarında saklanırdı. Bugün teknoloji harikası soğutucu ve derin dondurucu gibi dolaplar günlük yaşantımızın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Burdur mutfağında çorba, tencere yemekleri, pirinç pilavı ve börek ana yemek olarak hep var olmuştur. Zamanla bu yemeklere zeytinyağlı yemekler, salata türleri katılmış ve soframız zenginleşmiştir. Geleneksel Burdur mutfağına bakıldığında yemek çeşitlerinin çoğunun un, haşhaş ve cevizden yapıldığını görmekteyiz. Dünden bugüne en çok beğenilen yiyecekler, börek ve çeşitleri ile hamurdan yapılan tatlılardır. Et yemekleri genellikle pirinç veya bulgur pilavıyla birlikte yenmektedir. Süt, yalnız başına bir besin kaynağı olduğu gibi, tereyağı, peynir, yoğurt, ayran gibi süt ürünleri, yoğurtlu yemekler oldukça zenginlik * Yrd.Doç.Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Burdur Eğitim Fak.Türkçe Eğitimi Bölümü (sevkazan@gmail.com)

Salnameler, içerik bakımından yayınlandığı tarihten
bir yıl öncesine ait devletin veya vilayetlerin tarihi,
coğrafyası, nüfusu, idari, askeri, hukuki teşkilatları ve
ekonomik durumu, eğitim yapısıyla ilgili bilgi veren
önemli kaynaklardır. Burdur'da Belediye teşkilatı ile ilgili
ilk bilgilere Hicri 1291 (Miladi 1874) Konya Vilayeti
Salnamesi'nde rastlamaktayız. Bu bilgiler ışığında
Burdur'da Belediye Teşkilatı 1873 yılında kurulmuştur.
Burdur'un ilk Belediye Başkanı Muhasebeci Hacı
Mehmed Efendi'dir.

Bu çalışmamızda 3 Ekim Cumartesi gününü 4 Ekim Pazar gününe bağlayan gece saat 22:07:02'de merkez üssü Burdur'un Halıcılar/Sala Köyü olan depremde büyük can kayıpları ile hasarların yaşandığı Burdur ve Isparta ile ilgili iki hatırata yer verdik. Hatıratın biri Burdurlu Mahmut Efendi’ye diğeri Ispartalı Böcüzade Süleyman Sami Efendi’ye aittir.
Burdurlu Mahmud Efendi’nin hayatı hakkında bir bilgiye ulaşamadık. Kendisinin yazmış olduğu ve “Safahat-ı Hayat” ismini verdiği defter, Burdur’un 1914 ile 1925 yılları arasındaki tarihine az da olsa ışık tutmaktadır.
Böcüzâde Süleyman Sami Efendi: 17 Ocak 1852'de Isparta'da dünyaya gelmiştir. Babası Hacı Hasan Baş Ağazâde Hacı Hasan Efendi’dir. Hafız ve hattat olmuştur. Isparta Rüşdiyesi’ni bitirmiştir. 17 yaşında ikinci Tahrirat Kalemi Mümeyyizi olarak girdiği devlet hizmetinde hep Isparta'da kalmış, sırasıyla Meclis İdare İkinci Kâtipliği, Rüşdiye Mektebi Hat Muallimliği, Meclis Baş Kâtipliği, Bidâyet Mahkemesi azalığı, Isparta Evkaf Müdürlüğü görevlerini yapmış, 8 yıldan daha fazla süreyle de Isparta Riyâset-i Meclis-i Belde (Belediye Başkanı) olmuştur. II. Meşrutiyet'in ilanı ile Isparta mebusu seçilerek Meclis-i Mebusan‟a girmiştir. 1911’de emekliliğini isteyerek görevinden ayrılmıştır. Daha önce hazırlıklarını yaptığı “Isparta Tarihi” adlı eserini de bu dönemde tamamlamıştır. 30 Mayıs 1932’de Isparta’da 82 yaşında vefat etmiştir.

İn/Mağara ağzından içeri girdiğinizde 15 metre kadar
gidildiğinde kanal ikiye ayrılır. Karşı ve sağ tarafa giden
kanal, acı su kanalıdır. Karşıya vardığınızda yol kesilir. İki
metre yükseklikte ve bir insanın sürünerek gidebileceği
şekilde bir yol var. Bu yoldan bir gün bir elimde tabanca,
bir elimde elektrik feneri olduğu halde sürüne sürüne
gitmek istedim. Beş metre kadar gittikten sonra bir yığın
kemikle karşılaştım. O anda bana bir ürkme geldi. Burada
bu kemiklerin yabani ve büyük bir hayvanın getirdiği ve
içerde bulunması ihtimali vardı. Esasen yatarak ve
sürüne sürüne girdiğim bu delikte herhangi bir hareket
yapma imkânsızdı. Bu yüzden geri geriye ve yatarak
sürüne sürüne geri çıktım.

Halkın ortak malı olmuş, söyleneni unutulmuş, öğüt ve ders veren hikmetli, özlü sözlere atasözü denilir. Yüzyılların tecrübe ve gözlemleri bu sözlerde gizlidir. Deyimler, asıl anlamlarından uzaklaşarak yeni kavramlar meydana getiren kalıplaşmış sözlerdir. İki veya daha çok kelimeden kurulur. Deyimlerin çoğu cümle değeri taşımaz ve genel bir hüküm bildirmezler. Bu yönleriyle de atasözlerinden ayrılırlar. Duygu ve düşüncelerimizi dikkati çekecek biçimde anlatan bu söz grupları çoğunlukla mastar biçiminde kullanılırlar. Atasözlerini tasnif edenler, ya sadece konuyu esas almışlar ya da konu ile fonksiyonları birbirinden ayırt etme ihtiyacı duymamışlardır. Ömer Asım Aksoy (1984:21-22), atasözlerini " kavram özellikleri " bakımından yedi grupta değerlendirmiştir:

19. yüzyıl, tüm dünyada olduğu kadar Osmanlı Devleti
topraklarında da köklü ve tarihi belirleyici değişikliklerin
baş gösterdiği bir dönemdir. Osmanlı Devleti’nin dağılma
dönemi’ni de içine alan bu yüzyılda ‘Küçük Asya’ da
denilen Anadolu toprakları pek çok devletin merak ve
dikkatini çekmiştir. Bu dönemde gerek farklı kurum ve
kuruluşlar gerekse kişiler, Osmanlı topraklarına farklı
sebeplerden dolayı özellikle de casusluk için ilgiyle
yaklaşmaya başlamış, maddi imkânlar seferber edilerek,
oldukça çekici hale gelen Osmanlı dünyasını keşfetmenin
yolları aranmıştır.
Osmanlı coğrafyasında gerek seyahat etmeyi amaç
edinmiş, gerek görevleri icabı bulundukları yerlerde
yaşadıkları olayları ve gördükleri yerleri ayrıntılarıyla
aktaran ve birçoğu gerçekte casus (ajan) olan kimseler
olmuştur. Bu kişilerin seyahatnamelerinde, hatıralarında,
günlüklerinde, raporlarında ve mektuplarında birçok
bölgenin coğrafi yapısı, tarihi, sosyo-ekonomik ve kültürel
durumları hakkında ayrıntılı ve de bizim kaynaklarımızda
yer almayan ilginç bilgiler bulunmaktadır.
Öyle ki, bu kişilerin yazıya aktardıkları bilgiler, aynı
bölgenin veya farklı bölgelerin tarihî, iktisadî ve kültürel
mukayeselerinin yapılması bakımından da ayrı bir önem
taşımaktadır. Ayrıca, seyyahların genelde casus, elçi,
arkeolog, sosyolog, doktor veya tarihçi gibi meslek
gruplarından olmaları, seyahatnamelere konu olan yerlerin
farklı bakış açılarıyla anlatılmasını sağlarken, aktarılan
bilgilerin birçok konuda doğruluğunu ve güvenilirliğini de
arttırmaktadır.
Bu kişilerden aslen tarihçi olan İngiliz Casusu Gertrude
BELL'in 1907 yılında İzmir'den başlayarak Konya'ya
kadar uzanan seyahatinde, Burdur ve çevresine ait verdiği
bilgiler çalışılmıştır. Ana kaynak; Newcastle Üniversitesi
Gertrude Bell Arşivi’nde (http://www.gerty.ncl.ac.uk)
bulunan İngilizce mektup, günlük ve fotoğraflardır. Ayrıca,
incelediğimiz dönemde bölgeye gelmiş diğer seyyahlar ve
yerli kaynaklardan da faydalanılmıştır.
Gertrude BELL'in Burdur hakkında verdiği bilgiler, 29
Nisan 1907 tarihinde Isparta'dan annesine yazdığı mektup
ile 27 ve 28 Nisan 1907 tarihli günlüklerinde yer almaktadır.
Casus olmanın gereklerini yerine getiren BELL,
Burdur’da gayrimüslimler (Rum ve Ermeniler)’e ait kiliseler
ile Roma medeniyetinden ve Hristiyanlıktan izler taşıyan
Sagalassos’u ziyaret etmiştir. Özellikle Sagalassos hakkında
detaylı bir inceleme yapmıştır.
Gertrude BELL, Burdur seyahati boyunca toplam 21
fotoğraf çekmiştir. Bu fotoğrafların ikisi Kurna/Yakaköy
olduğunu tahmin ettiğimiz yerle ilgilidir. Fotoğrafların biri
Yeşilbaşköy, diğer 18’i ise Sagalassos ve çevresinin
fotoğraflarıdır.
Bu çalışmamızda öncelikli olarak Gertrude BELL’in
hayatı, Burdur Gölü, Burdur’da ziyaret ettiği kiliseler ve
Sagalassos hakkında bilgilere yer verdik. Çalışmamızın
sonunda Gertrude BELL’in mektup ve günlüklerinin
çevirilerini ekledik. Son olarak bir değerlendirme yaparak
ve BELL’in çektiği fotoğrafları ekleyerek çalışmamızı
tamamladık.

Milletlerin hayatında, kan ve gözyaşına sebep olan bazı
olaylar, derin izler bırakır; tarih boyunca, o milletle beraber yaşar.
Türk Milleti’ni Birinci Dünya savaşındaki pek çok olay derinden
etkilemiştir. Sarıkamış Harekâtı ve Yemen cephesi gibi. Ancak,
bunların içinde Çanakkale Savaşları’nın çok ayrı ve önemli bir
yeri vardır. Siyasi açıdan birçok ihtiras ve idealin düğümlendiği,
askeri açıdan insan gücünün, azminin, inancının yanı sıra silah,
araç, gereç ve teçhizatın denge kuramadığı bu savaşlarda, Türk
Milleti hem şerefini hem de varlığını korumuştur. Vatanımızı
istilaya gelen İtilaf Devletlerine karşı vatan toprağını savunan
kahraman Mehmetçik, tarihimize canı ve kanıyla bir kez daha
şerefli bir mevki kazandırmıştır.

1927 yılında başladığı radyo yayıncılığından sonra,
1968 yılında Türkiye’yi Televizyon yayıncılığı ile tanıştıran
ve yaklaşık 50 yıldan bu yana aralıksız olarak yayında olan
TRT, Türkiye’nin ve dünyanın son yarım asrına tanıklık
ederek biriktirdiği dev arşivini, TRT Arşiv Projesi ile halka
ve yayıncılık dünyasının kullanımına açtı.
31 Mart Cuma günü Harbiye TRT Stüdyolarında
gerçekleşen tanıtım programı ile dev arşivini halka açan
TRT, halen dünyada İngiltere, İsveç gibi yalnızca birkaç
ülkede uygulanmakta olan “arşivlerin detaylı olarak
tasniflenerek reprodüksiyonların internetten kullanıcıya
sunulması” uygulamasını Türkiye’de ilk kez hayata
geçirdi.
Dijital ortama aktarılan arşive üyelik gerektirmeden ve
ücretsiz olarak internet üzerinden www.trtarsiv.com
adresinden ulaşılabilmektedir.
Arşivde Burdur’la ilgili şimdilik 23 (Yirmi üç) video
paylaşımı bulunmaktadır. İnternet ortamında paylaşılan bu
videolar; TRT tarafından yayınlanan Hanlar, Dağarcık,
Geleneklerimiz Göreneklerimiz, Elimizden Obamızdan, İl İl
Türkiye, Az Gittik Uz Gittik, Türkiye'nin Kuşları ve Derin
Kökler isimli belgesel ve programlarda yer almaktadır.
İlerleyen zamanlarda TRT Arşivi’nde bulunan diğer
Burdur videoları da muhtemelen paylaşıma açılacaktır.
TRT Arşivi’ndeki Burdur videolarına http://www.trtarsiv.-
com/ara?bul=Burdur internet adresinden ulaşılabilir.

[Şair, Vatan Şairi, Millî Şair, İslâm Şairi, Yazar (Sırat-ı
Mustakim – Sebil-ür Reşad), Hafız, İslâm Âlimi, Vaiz,
Münevver, Muallim (Öğretmen), Müderris (Öğretim Görevlisi),
Siyasetçi, Burdur Milletvekili, İstiklâl Madalyası
Sahibi, Veteriner Hekim (Fen Bilimleri), Pehlivan (Güreşçi),
Atlet (Gülle Atma), Yüzücü…]
“Toprakta gezen gölgeme toprak çekilince
Günler şu heyulâyı da er geç silecektir
Rahmetle anılmalı; ebediyet budur amma,
Sessiz yaşadım, kim beni, nereden bilecektir?”

Bir beldenin mezarlığı, o yerin kültür tarihi hakkında bilgi veren en önemli mekânıdır. Milletimizin geçirdiği kültür safhalarını göstermesi bakımından önemlidir ve tarihî, edebî, folklor ve sanat değerleri yönünden incelenmeye değerdir. Bir araya toplanmış Osmanlı mezar taşları, geçmişimizin kimlik belgeleri, yazılı kanıtlardır. Asırlardır doğanın ve insanların zararlı etkileriyle mücadele eden mezar taşlarımız; tarih, kültür ve sanatımızın en önemli kaynaklarındandır. Ülkemizde mezar taşları ile mezarlıklar hakkında yapılan araştırma ve incelemelerden bazıları, bunlar hakkında genel bilgiler verirken bazıları da belli bir yerin mezarlıklarını ve mezar taşlarını ele almıştır. 1 Burdur Müzesi ile cami hazireleri mezar taşları konulu geniş kapsamlı projemizin mütevazî bir başlangıcı olarak yapılan bu bildirimizin kapsamında il müzesinde bulunan tarihî mezar taşları ile merkez cami hazirelerindeki Osmanlı mezar taşları incelenmiştir. Buradaki mezar taşlarının genel görünüş fotoğrafları ile ölçüleri alınmış 2 ; mezar taşlarındaki yazıların çoğu yerinde okunmuş, okunamayanların ise estanpajları çıkartılmış; fotoğraflarla karşılaştırılarak okunmaya çalışılmıştır. Konuyla ilgili çeşitli kitap ve makalelere ulaşılmış ve metnin yazımı gerçekleştirilmiştir. Burdur'daki mezar taşlarıyla ilgi olarak geniş kapsamlı bir inceleme yapılmamıştır. Bu konudaki bir çalışma Burdur'un tanıtımıyla ilgili bir kitabın içinde yer alan kısa bilgilerle sınırlıdır. 3 Amacımız, il müzesindeki mezar taşları ile her gün kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya kalan il merkezi cami hazirelerindeki mezar taşlarını tanıtmaktır. Bugün var olan mezar taşlarının kitabe metinlerini vermekle önemli bir envanter çalışması ortaya koyduğumuza inanıyor, buradaki malzemenin tarihçi ve edebiyatçıların ilgisini çekeceğini umuyoruz.

Burdur’da Hıdırellez Kutlamaları
Osmanlı Devleti döneminde ve Cumhuriyet’in ilk
yıllarında Hıdırellez kutlamaları “İslam Kırı” veya “Çarşamba”
olarak isimlendirilen yerde kutlanırdı. Burası
günümüzde “Hızırilyas Mahallesi”, “Hıdırellez Çeşmesi”
ve “Hıdırlık (Dört Ayetli – Dört Ayaklı) Türbesi”nin bulunduğu
yerlerdir. Geçmişte buralarda bağ, bahçe ve gülistanlar
bulunmakta idi.

İbrahim Hâzım Bey
(MAT)(1)
Hafız Hüseyin
Efendi ile Vahide
Hanım'ın oğlu olan
İbrahim Hâzım Bey,
Rumi 1306 (Miladi 1890)
tarihinde Pirlepe(2)'de
doğdu. Ortaöğrenimini
Pirlepe Rüştiyesi ile
İstanbul Vefâ İdâdisi'nde
tamamladı. Mekteb-i
Mülkiye'den
1327/1911'de mezun
oldu. 1924 - 1925(3)
Cebelibereket(4), 1925 -
1927 Kırşehir, 1927 -
1929 Artvin, 26.11.1929
- 30.01.1934 tarihleri arasında Burdur Valisi olarak görev
yapmıştır.

Düğümlü halı, Türkistan (Orta Asya)’da, Türkler
tarafından dokunmaya başlanmış ve buradan dünyaya
yayılmıştır.
Rus arkeolog C. İ. Rudenko tarafından 1947- 1949
yılları arasında, Sibirya’da Altay Dağları eteklerinde, V.
Pazırık Kurganı (Oda Mezar)’nda bulunan ve günümüzde
"Pazırık Halısı" diye bilinen halı, Türk Halı Sanatı ile ilgili
en eski buluntudur. Bugün Leningrad Ermitaj Müzesi’nde
sergilenmektedir. Pazırık Halısı'nın M.Ö. 3 - 2 yüzyıllarda
Asya Hunları tarafından dokunduğu kabul edilmektedir.
Kaynaklara göre halı, Türkistan (Orta Asya)’da yaşayan
Türk devletlerinde sadece bir örtü veya süsleme
malzemesi değil, taht örtüsü olarak da kullanılmaktaydı.
Bu nedenle de tarihin ilk çağlarından itibaren Türkler halı
dokumaktaydı. M.S. 7. ve 8. yüzyıllarda Türkistan, Uygur
ve Hazar bölgelerindeki tüm Türk ülkelerinde halı dokunmuştur.
Türklerin 1071 yılında Anadolu’yu fethetmesiyle
birlikte Türk Halı Sanatı, gelişimini Anadolu’da sürdürmüştür.
Anadolu-Türk halı sanatının temeli Orta Asya Türk halı
sanatına dayanır. Türkler Ortaasya’dan Anadolu’ya geldiklerinde
halı geleneğini de beraberlerinde getirmişlerdir.
Özellikle Arap seyyahlarından, 1274 yıllarında ölen İbn
Said, "Kitâb bast u’larz fi’ttül ve’l arz" isimli eserinde,
Batı Anadolu’nun o zamanki durumundan bahsettikten
sonra, halıcılık hakkında şu bilgileri vermektedir: "Bu
bölgenin batısında Türkmen Dağları ve Türkmen ülkesi
bulunur. Türkmenler Türk soyundan büyük bir kavim olup
Selçuklular devrinde Rum ülkesini fethetmişlerdir. Türkmen
halılarını (el busut-Turkmâniyye) dokuyan bu Türkmenlerdir.
Bu halılar bütün ülkelere satılır. Antalya’nın
kuzeyinde Togûla Dağları vardır. Bu dağlarda kendilerine
Uç denilen Türkmenler yaşar. Bu Türkmenlerin 200.000
çadır olduğu söylenir”.
1271 - 1972 yıllarında Anadolu’dan geçen Marko
Polo, seyahatnamesinde “Dünyanın en güzel halıları
Anadolu’da dokunmaktaydı” demektedir.
Anadolu Selçuklu Devleti'nin 1308 yılında yıkılmasından
sonra ortaya çıkan Beylikler döneminde de halı
dokunmaya devam etmiştir. Türk Halı Sanatı Tarihinde
"Beylikler Dönemi Halıları" veya "14 - 15. Yüzyıl Anadolu
Türk Halıları" diye adlandırılan bu halılar genellikle hayvan
figürleriyle süslüdür. Bu nedenle "Hayvan Figürlü Anadolu
Halıları" diye de isimlendirilir.
Türklerin Burdur ve çevresini fethiyle birlikte
Burdur'da halıcılığın başladığını söyleyebiliriz. Ancak
Burdur'un Türkler tarafından fethi ile başlayan ve Hamidoğulları
ile Osmanlı Devleti dönemlerindeki Burdur Halıcığı
hakkında yeterli bilgiye sahip değiliz.

......
O halde toplumsal bir ihtiyaç olarak doğan kütüphane
nedir? Kütüphane kelimesi Arapça ve Farsça iki terimin
birleşmesinden meydana gelmiştir. Kitaplar anlamına
gelen Arapça "Kütüb" ve ev anlamına gelen Farsça
"hâne" kelimelerinden oluşan bu terimin ifade ettiği
kurum ise şu şekilde tanımlanmaktadır:
Kütüphane: Kitap, süreli yayın ve başka bilgi kayıt
ortamlarının toplandığı, düzenlendiği ve hiç bir karşılık
beklemeden insanların faydasına sunulduğu yaygın eğitim
kurumlarıdır.
Kütüphaneciler eksiden kitapları koruyan birer bekçiden
farklı değillerdi. Eğer kitapları kaybolmaktan kurtarıyor,
biraz da böceklerin tahribatından koruyabiliyorsa
görevini yapmış sayılırdı. Zamanımızda kütüphaneciden
beklenen görevler daha farklıdır. Artık kitapları korumak
marifet sayılmamaktadır. Kütüphaneci hizmet ettiği
toplumun ihtiyaçlarını çok iyi bilmeli bu ihtiyaçlara cevap
verecek kaynakları kütüphanesinde bulundurmalıdır. Bu
kaynaklara yardımcı araç ve gereçleri sağlayarak toplumun
ihtiyaçlarına cevap verecek, onların eğitim ve kültür
seviyelerini artıracak şekilde hizmet vermelidir.
Amaç, görev ve verdikleri hizmetler bakımından
kütüphaneler çeşitli türlere ayrılmaktadır. Bunlar: Halk
kütüphaneleri, okul kütüphaneleri, çocuk kütüphaneleri,
üniversite ve araştırma kütüphaneleri ile milli kütüphanelerdir.
.....

Bu çalışmamızda 1933 - 1955 yılları arasında Burdur'da çıkarılan gazete ve dergilerde yayınlanmış Burdur konulu şiirlere yer verdik. Bu dönemde Burdur'da "Gül", "Ülker" ve "Burdur Halkevi" dergileri ile "Altıok Burdur", "Yeşil Burdur", "Burdur Sesi", "Burdur", "Yeni Burdur", "Fedayi", "Demokrat Burdur" ve "Burdur'un Sesi" gazeteleri yayımlanmıştır.
Şiirlerle birlikte bu dönemde yayımlanan gazete ve dergiler hakkında da kısa bilgilere yer verdik.

Kaynakların birçoğunda doğum tarihi 1881 olarak belirtilmesine rağmen TBMM’ye verdiği tercüme-i halde kendisi doğum tarihini 1301 olarak yazmıştır. 1301 tarihini Hicri olarak kabul edersek Hüseyin Baki Bey Miladi 1883 yılında doğmuştur. 1301 tarihini Rumi kabul edersek Miladi 1885 yılında doğmuştur. Tercüme-i halinde diğer tarihleri Rumi tarihle belirttiği için doğum tarihi de 1885 yılı olmalıdır. Burdur’un Üçdibek Mahallesinde doğdu. Babası Abdülbaki Bey’dir. Annesi Hayati Hanım’dır.
Burdur Mekteb-i Rüşdiyesi’ni tamamladıktan sonra müderrislerden Hatibzâde Hacı Mehmed Efendi’nin medresesinde sarf(1) ve nahv(2), hadis usulü, fıkıh, akaid şerhi ve tefsir okudu. Hukuk Mektebi programını takip edip tamamlasa da işlerinin çokluğu ve ailesini bırakamamasından dolayı eğitimini tamamlayamadı ve Hukuk Mektebi diploması sahibi olamadı.
Burdur Maarif Komisyonu’nda Meclis-i İdare azalıklarında bulundu. Kardeşleriyle birlikte Milli Mücadele'yi destekledi. Kardeşi Reşid Baki Bey Burdur Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyeleri arasında yer almıştır.

“Sarı Zeybek, Eşeler’e yaslanır, Deli olan Onacak’ta uslanır”… Evet! Bu dizeleri bazen bir radyo da bazen de televizyonda duyarsınız. Hafız Rıza Yağız’a ait olan bu dizilerde geçen “delilerin Onacak ’ta uslanması” bu haftaki yazı dizimizin konusunu teşkil ediyor. Peki, bu “deliler” nasıl oluyor da Anadolu’nun en güzide köşelerinden birisi Burdur’umuzun bir köyünde yani Yeşilova’mızın Onacak Köyünde uslanıyorlar?
10 Aralık 2016 Cumartesi günü gazetemiz de  “Burdur’da Restorasyon Atağı Sürecek” başlıklı haberimizde Yeşilova, Onacak köyümüz de bulunan ve Burdur’umuzun en eski yapılarının başında gelen Veli Dede Türbesi’nin restore edileceğini siz okuyucularımıza duyurmuştuk. Yapısal olarak kötü durumda olup bu kadar köklü geçmişe sahip milli bir değerin acil olarak restorasyona ihtiyacının olması ve yetkililerin restorasyon kararı alması kültür tarihimiz açısından sevindirici bir haberdir. İşte bizde bugün bu tarihi yapının bağlı olduğu imaret yani Onacak Dede Zaviyesi ve onun akıl ve ruh hastalarını iyi eden Akıl-Ruh Hastalıkları Darü’ş-şifasının tarihine ışık tutuyoruz.
Ortaçağ Avrupa’sında içlerinde kötü ruh taşıdığına inanılarak akıl ve ruh dengesi bozulmuş olan veya akıl ve ruh sağlığı yerinde olmayan bu kimselerin yakıldığı devirler de; biz Türkler “deli” ya da -onların da bir insan olduğunu kabul ettiğimiz için- “mecnun/divane” dediğimiz kişilerin tedavisini üstlendik. Türk-İslam kültürünün etkisinde gelişen bu bilinçlilik durumu neticesinde, genel amaçlı hastanelerin içerisinde bu mecnunlar için tedavi bölümleri kurulmuştur. Fakat sadece bununla yetinmeyip özel ihtisas gerektiren, sırf bu tür hastalıklar için de şifa merkezleri kurduk. Bunların günümüz de bilinen en büyük temsilcilerinden iki tanesi bizim coğrafyamız da yer almaktadır. Bunlar; Afyonkarahisar da Karacaahmet Tekkesi ve Burdur da Onacak Dede Zaviyesidir. Bu iki imaret bünyelerinde barındırdıkları darü’ş-şifaları sayesinde toplumun “deli/mecnun” dediği bu insanların tedavisini üstlenmişlerdir.
Yazı dizimizde;
-Onacak Dede kimdir?
-Dîvânü Lugati't-Türk de Onacak kelimesi nasıl geçiyor?
-Zaviye ve onun darü’ş-şifası ne zaman kuruldu?
-Hastaları tedavi etmeyi amaçlayan bu insanlar kimlerdi?
-Veli Dede (Onacak Dede) Türbesi’nin Anadolu da eşine çok az rastlanan mimari özelliği nedir?
Akıl ve ruh hastalarını;
-Tedavi hangi aşamalarından oluşuyordu?
-Tedavide uygulanan yöntemler nelerdi?
-Tedavi ücretli miydi?
Tüm bu soruların cevaplarını bulacaksınız.
(7 Temmuz 2017 Cuma Burdur Yeni Gün Gazetesi Tanıtım Bülteninden Alıntıdır.)

Burdur, Burdur Tarihi,  Onacak, Onacak Köyü, Veli Dede Türbesi, Onacak Dede Zaviyesi, Onacak Dede Zaviyesi Akıl ve Ruh Hastalıkları Darü'ş-şifası, Onacak Dede, Veli Dede, Burdur Yeşilova

Bu yazımızda kendisi hakkında bilgi edinemediğimiz, ancak Burdur’un 1914 – 1925 yılları arasındaki tarihine ışık tutacağını düşündüğümüz Mahmut Efendi’nin “Safahat-ı Hayat” isimli hatıratında 1914 Burdur Depremi ile ilgili yaşadıklarını bulacaksınız. Büyük bir bölümü 1. derecede deprem bölgesi olan Burdur’da, bilinen ilk deprem 1510 tarihinde meydana gelmiştir. Bu tarihten 21 Eylül 1330 ( 4 Ekim 1914 ) tarihine kadar Burdur ve çevresinde meydana gelen depremler fazla tahripkâr olmamıştır.

Tarih biliminin kaynakları arasında seyyahlar ve
onların yazdıkları seyahatnameler, günlükler, tuttukları gezi
notlarının önemli bir yeri bulunmaktadır. Seyahatnameler
bir seyyahın gezip gördüğü yerlerden edindiği bilgi ve
izlenimlerinin yer aldığı eserler olarak bilinmektedir. Bu tür
eserlerde seyyahlar gezilen, gidilen yerlerin, coğrafyanın,
o bölgede yaşayan halkların, devletlerin tarihi, kültürel,
sosyal ve iktisâdî hayatına ait önemli bilgileri aktarmaktadırlar.
Seyyahlar, her şeyden önce, sürekli değişen dış
çevreye dikkat etmiş, gözlerini daha önce görmediği
binalara, ağaçlara, yollara, taşıt araçlarına, insanlara
çevirmiştir. Seyahat ettikleri yerlerin farklı yönlerini, geniş
bir resmini çizmeye çalışmışlardır.
Türk seyyahlardan biri olan Eğirdirli Karçınzâde
Süleyman Şükrü, Türk dünyasının seyahatnâme sahibi
seyyahları içinde en fazla yer gezen şahsiyetidir. Evliya
Çelebi’yi dahi geçmiştir.
Eserinde, emperyalizmin Türk ve İslam Dünyası’nı
nasıl tahrip ettiğini gözlemlerine dayanarak ayrıntılı ve
doğru bir şekilde tasvir etmektedir. Mısır, Hindistan ve Çin
üzerine gerçekçi analizler yapmıştır.
Kitap TBMM Kütüphanesi'nde *8815649* demirbaş
no'suyla yer almaktadır. Ağlasun, İncirhan ve Susuzhan'a
dair bilgiler, eserin 59 ve 60. sayfalarında yer almaktadır.
Makalemizde, öncelikli olarak ana kaynak olarak
yararlandığımız Seyâhat-ül Kübrâ isimli seyahatnamenin
yazarı Eğirdirli Karçınzâde Süleyman Şükrü'nün kısa bir
biyografisine yer verdik. Bu bilginin ardından Karçınzâde
Süleyman Şükrü'nün seyahatnamesinde geçen Ağlasun,
İncirhan ve Susuzhan'a ait bilgileri yazarken günümüzde
pek kullanılmayan kelimelerin yanına günümüzde kullanılan
anlamlarını ekledik. Makalemizi çeşitli tarihi fotoğraflarla
da zenginleştirdik. Son olarak Burdur'daki şifalı
hamamdan bahsettik.

Bu haftaki çalışmamızda; "15inci Cumhuriyet
Yılında Burdur" isimli eseri ana kaynak alarak 1923 -
1938 yılları arasında Burdur'daki eğitim faaliyetleri
hakkında bilgiler vermeye çalıştık. Bu çalışmamızı çeşitli
fotoğraflarla da destekledik.
Burdur; geçmişten günümüze kadar eğitime büyük
önem vermiştir. Liselere ve üniversite giriş sınavlarında
Burdur'un başarısı tüm Türkiye tarafından izlenmekte,
bilimsel çalışmalara konu olmaktadır. Burdur Eğitimi ile
ilgili birçok bilimsel makaleler, yüksek lisans ve doktora
tezleri hazırlanmıştır.

Dereler kesmesin hızını,
Ağalar vermesin kızını.
Biz çekeriz insan nazını.
Çoban ayırıyorsa kendine azını,
Sizin içindir insan kardeşlerim.

Bu çalışmamızda, Yeşil Burdur Gazetesi'nin 22 Ocak 1945 tarihli 15. sayısı ile 29 Ocak 1945 tarihli 16. sayısında yayınlanan ve R. KINAGİL'in 1944 yılında Tefenni ilçesi Bayramlar köyünde yapılan yünüm şenliklerini anlattığı "Yünüm" isimli hatıratı esas alınmıştır. Hatıratta 1940'lı yılların Türk misafirperverliği, Bayramlar köyünün yaşamı, kılık-kıyafeti, köy evi hakkında da bilgiler yer almaktadır. Hatırat sahibinin ismini araştırmamıza rağmen tespit edemedik.
Çalışmamızın başında Yünüm Böğedi hakkında kısa bir bilgi verdik. TRT tarafından 1982 yılında Hasanpaşa köyünde çekilmiş olan ve www.trtarsiv.com internet adresinde yayınlanan "Geleneklerimiz Göreneklerimiz" isimli belgeselden elde ettiğimiz fotoğrafları da ekledik. Çalışmamızın sonunda Burdur Gazetesi'nin 15 Ekim 1948 tarihli 152. sayısında yayınlanan Ramazan CAN'ın "Köyde Yünüm" isimli şiirine de yer verdik.

Anadolu’nun anavatanımız haline gelişinin yolunu açan Malazgirt Zaferi’nin kazanıldığı ve bugünkü Türkiye’nin kuruluşunda önemli bir dönüm noktası olan Büyük Taarruzun zaferle sonuçlandığı Ağustos ayının son haftasını, Zafer Haftası olarak kutluyoruz.
1071’de kazandığımız Malazgirt Zaferi’nden bugüne kadar geçen süreçte, Anadolu’da kurduğumuz devletler ve verdiğimiz mücadeleyle, coğrafyamızı vatanımız haline getirdik.
26 Ağustos 1922’de başlayan ve 30 Ağustos’ta büyük bir zaferle sonuçlanan Büyük Taarruz da, en zor şartlarda milletimizin yeniden dirilişinin, yeniden ayağa kalkışının, yeniden geleceğine sahip çıkışının sembolü olmuştur.
Bu büyük zaferlerde ortaya konan azim ve kararlılık, aziz milletimizin istiklali ve istikbali için mücadele ederken hiçbir fedakârlıktan kaçınmayacağının, her türlü zorluğun üstesinden gelebilecek güce ve cesarete sahip olduğunun ispatıdır.
Bu toprakları vatan kılmak için ecdadımızın ödediği bedeller ile milletimizin tüm dünyaya örnek olan mücadele azmi, sağlam temeller üzerine inşa ettiğimiz, her geçen gün gelişen ve büyüyen Cumhuriyetimizin en büyük güvencesidir.

Doğu ve kuzeyden Isparta, batıdan Denizli ve Menteşe, güneyden yine
Menteşe ve Antalya illeriyle sınırı olan ve denizden ortalama yüksekliği bin metre olan
Burdur ili arazisini Toros sıradağ şubeleri oluşturmuştur. Bu girinti çıkıntının başlıcası doğu
ve kuzeydoğudan batıya doğru uzanan ve 1500–2000 metreye kadar yükselerek Burdur
Gölü’nün kuzeyini kuşatan Söğüt Dağları geçtiği köyler civarında çeşitli birçok isimler
aldıktan sonra Denizli İli’yle sınırı oluşturan Eşeler silsilesiyle birleşir. Bu silsile yönünü
kuzey batıya değiştirerek Fethiye ve Köyceğiz kazalarıyla Tefenni Kazası arasında uzar ve
Akdeniz kenarlarında yükseltisini kaybeder. Doğudan güneybatıya doğru giden ve yükseklik
ve uzunluk bakımından pek çeşitli şekiller arz eden silsile Akdağ, Aladağ, Karadağ, Kestel,
Seccade, Samas, Küçük ve Büyük Bozdağ isimlerini geçtiği kasaba ve köy civarlarında
aldıktan sonra Tefenni Kazası dâhilinde Rahat Dağı’yla birleşir. Yoğun ve büyük bir kaya
yığınından ibaret bulunan adı geçen dağ, kuzey batıya doğru uzanarak üzeri büyük yayla ve
ormanları içeren ve vilayetin en yüksek bir silsilesi olan Koçaş [2000 metre yüksekliğinde]
Dağı’yla birleşir. Adı geçen asıl silsilenin başlıca tepeleri olan ve yükseklikleri 1000–1500
metre arasında bulunan Kıravgaz Dağı, Kestel Karadağ tepeleri kısmen ormanla ve senenin
pek az bir zamanında karla kaplıdır. Kıravgaz, Büğdüz, Söğüt, Yüce yaylalarıyla Koçaş
silsilesindeki Bayındır, Yazır, Kozağacı, Dirmil yaylaları en büyük yaylalardandır. Koçaş
silsilesi Dalaman Çayı’nın bir ayağı olan kocaman bir geçit verdikten sonra Astalar
silsilesiyle birleşir. Dağların büyük bir kısmı çıplak tepelerden oluşmuştur. Bir kısmı ise düz
tebeşirli kils ve silis yığınlarından meydana gelmiştir.

Hafız Hüseyin
Efendi ile Vahide
Hanım'ın oğlu olan
İbrahim Hâzım Bey,
Rumi 1306 (Miladi 1890)
tarihinde Pirlepe'de
doğdu. Ortaöğrenimini
Pirlepe Rüştiyesi ile
İstanbul Vefâ İdâdisi'nde
tamamladı. Mekteb-i
Mülkiye'den
1327/1911'de mezun
oldu. 1924 - 1925
Cebelibereket, 1925 -
1927 Kırşehir, 1927 -
1929 Artvin, 26.11.1929
- 30.01.1934 tarihleri arasında Burdur Valisi olarak görev
yapmıştır.

Kimi seyyahlar gözlemlerini seyahatnameler şeklinde
yayınlarken, kimileri de gezi notları, hatıratlar, mektuplar,
gazetelere tefrikalar hazırlayarak duyurmuşlardır.
1930 - 1936 yılları arasında Milliyet, Akşam ve Vakit
(Kurun) gazeteleri adına Türkiye’nin büyük bir bölümünü
dolaşan Emekli Kurmay Albay Ragıp Kemal Cantürk 600’e
yakın tefrikadan oluşan gezi yazıları kaleme almıştır. Muhabir,
bu gezi yazılarında en çok eğitim, sağlık, bayındırlık,
belediye gibi kamu hizmetleriyle iktisadi vaziyet hakkında
bilgiler vermiştir. Halkın şikâyet ve beklentilerine tercüman
olmaya çalışır. Ayrıca gittiği yerlerin kendine has özelliklerini,
gelenek-göreneklerini, toplumsal ilişkilerini ve varsa milli
mücadele kahramanlarını da ayrıntılarıyla anlatmıştır.
Bu çalışmamızda Ragıp Kemal Bey’in 1934 yılında Vakit
Gazetesi'nde Yeşilova (Salda Gölü ve Satırlar Nahiyesi),
Burdur ve Tefenni’ye yaptığı gezilerdeki izlenimleri değerlendirilecektir.

(H. 1296) 1878
yılında Burdur’da doğdu.
Şeyhzâde Hacı Rahmi
Efendi’nin oğludur. İlk ve
orta öğrenimini Burdur’da
tamamladıktan sonra
İstanbul’a gelerek İbrahim
Paşa medresesinde eğitim
gördü. Bu medresede
eğitimini tamamlayarak
müderrislik icazeti aldı.
1902–1909 yılları arasında
Burdur Yenice Mahalle’de
bulunan Sadenzâde Hacı
İsmail Ağa medresesinde
müderrislik yaptı.
13 Mayıs 1910 tarihinde Burdur Müftülüğüne atandı
ve aralıksız 10 yıl bu görevde kaldı. 8 Mayıs 1919 tarihinde
görevinden uzaklaştırıldı.