Ahmet Mithat Efendi

Bu çalışmamızda 1889 yılında Sultan II. Abdülhamit’in görevlendirmesiyle Müsteşrikler Kongresi’ne katılan ve Batı’yı yakından tanıma fırsatına şahit olan Ahmet Mithat Efendi’nin, bu seyahatten döndükten sonra kaleme aldığı Avrupa’da Bir Cevelan eseri üzerinden, yazarın gözüyle “Avrupa’da Aile ve Evlilik” konusu ele alacağız. Batı’yı, Doğulu bir gözle inceleyen ve sorgulayan Ahmet Mithat Efendi, Avrupa’nın maddi olarak ileride fakat manevi açıdan geride kalmış olduğunu ifade etmektedir.

1839 Tanzimat Fermanından başlayarak dönemin önemli metinleri çözümlenmektedir. Text Book yöntemine göre hazırlanan kitapta edebi metinlerin yanı sıra edebiyat dışı metinlerin nasıl çözümlenebileceği üzerinde durulmaktadır. Kitaptan edinilecek yöntem bilgisi ile  başta Tanzimat Dönemi metinleri olmak üzere diğer metinlere teknik ve akademik yaklaşımın yöntemleri gösterilmektedir.

A LA RECHERCHE DU ROMAN PERDU: UNE ETUDE SUR LE ROMAN INTITULÉ VOLTAIRE A VINGT ANS D'AHMET MITHAT EFENDI Voltaire à vingt ans ou le premier amour d'Ahmet Mithat Efendi, publié en 1884 à İstanbul, peut être considéré comme l'un des premiers romans biographiques dans la littérature turque, bien que les ouvrages d'histoire littéraire oublient souvent de le mentionner. Ahmet Mithat Efendi, qui définit le genre du roman à partir des notions d'imagination et de réalité, souligne à plusieurs reprises dans la préface de son roman, que son ouvrage n'est pas « imaginaire », mais « historique ». Comme le titre le laisse entendre, ce roman narre la rencontre de François-Marie Arouet de Voltaire qui n'a alors que dix-neuf ans avec Catherine-Olympe du Noyer (surnommée Pimpette par son entourage), son premier amour à La Haie. Ahmet Mithat construit son roman autour de quatorze lettres authentiques écrites par le jeune Arouet à Mlle Pimpette qu'il traduit en turc ottoman. Il s'inspire également des ouvrages de biographie de Voltaire afin de résumer l'enfance et la jeunesse du philosophe, son existence avant l'épisode de La Haie, conférant ainsi une dimension plus complète à son oeuvre. Il semble cependant que sa définition du roman basée sur la dichotomie fiction/réalité conduit l'auteur à une impasse, en particulier lorsqu'il s'agit de récits autobiographiques. L'auteur de cette étude s'interroge autour des notions de réalité et de fiction sur le roman d'Ahmet Mithat et tente de tracer les épisodes de cette histoire d'amour à travers les biographies auxquelles celui-ci aurait pu avoir accès. Le fait qu'il n'existe aucune biographie complète retraçant en détails cette histoire d'amour amène l'auteur à penser qu'Ahmet Mithat, sauf qu'il il s'est servi des différentes biographies étant à sa disposition, aurait pu ˮimaginerˮ certaines parties de son roman. Une telle déduction n'est certes possible qu'en parcourant les biographies de Voltaire publiées avant 1884 et en les comparant aux données mises en avant par Ahmet Midhat. L'auteur met en question également les choix d'Ahmet Mithat dans les parties ˮimaginéesˮ du roman et précise finalement en quoi le roman est ˮperduˮ.

http://www.5harfliler.com/hayal-ve-hakikat/
Elli liralık banknotların arkasında yer alan bir imge olarak Fatma Aliye figürü zamanımızın (sözel) ekonomisinde tedavüle girmiş bulunmakta. Ancak Fatma Aliye’nin modern Osmanlı edebiyat alanına dahil oluşu çok daha meşakkatli.

Osman Cemal Kaygılı'nın "Çingeneler" romanı teknik açıdan bazı aksaklıkları içinde barındırmasına rağmen bir devri ve o devrin içinde yetişen insanları anlatma noktasından oldukça mühimdir. Bilhassa Osmanlı toplumunun bir parçasını teşkil eden Çingenelerin yaşayışlarını, geleneklerini, mûsıkî zevklerini ve dönemin İstanbul'unun Çingene yaşamına akseden yüzünü bir bütün olarak okuyucusuna aktarması romanın ayrıca sosyolojik bir değer ihtiva etmesini de sağlamıştır.
          Aynı zamanda Ahmet Midhat Efendi'nin "Çingene" romanı da pek çok yönden Osman Cemal Kaygılı'nın adı geçen romanıyla benzerlikler göstermekle birlikte dönemin insanının Çingenelere bakışı ve bu bakışın nasıl olması gerektiği ile ilgili görüşlere yer vermek bakımından da oldukça ehemmiyetlidir. Ahmet Midhat Efendi, birçok romanında gösterdiği hâce-i evvel misyonunu burada da sürdürerek okuyucusuna, gidişatın istediği yönde değerlendirilmesi hususunda telkinlerde bulunur ve nihayetinde toplumun Çingenelere olan yaklaşımını tamir etme anlayışıyla bir olay örgüsü teşkil eder.
          Bu çalışmada adı geçen iki romandan hareketle Osmanlı dönemindeki Çingenelerin konumu incelenecek, onların yazınsal metinlerde aldığı yer ve dönem insanının onlara karşı olan bakışı tespit edilecek ve yazarlarımızın romanlarda bu bakışı değiştirme çabaları ortaya konarak edebiyat ve toplum ilişkisi bu nokta-i nazardan değerlendirilecektir.
          Anahtar Kelimeler: Ahmet Midhat Efendi, Osman Cemal Kaygılı, Çingene.

During the second half of the 19th century, while the Ottoman press, publishing and literary platforms were flourishing, a need for a more “practical” language of writing arose to convey ideas, and there was a great need to have a new, a more practical language while writing. A language that can convey an idea, a language that can produce information, and a writing style that can spread both. This need for a new language is emphasized by the prominent figures of “New Literature”, namely Namık Kemal, Ziya Paşa and Şemseddin Sâmi, in their writings. In this context, these writers use the word “literature” not only for fiction, or the forms of written art, but also a means of communication between people and the institutions. This new language is not only necessary to reach more readers in the times of new flourishing publishing market, it is also necessary for the language used in the state bureaucracy which is full of classical rhetoric and pompous imperial writing style. As a result, the language that is used in the edicts that was being issued during modernization period, became simpler and more “understandable”. Moreover, the authorities promised the permission for the publication of codes and regulations to make it possible for citizens to know about them. After all, fiction or nonfiction, almost all of the writers of literary works mentioned above were holding a high-ranking position in the state bureaucracy. Because of these reasons, during the second half of the 19th century literature seems to be an “umbrella” institution. This umbrella covers the texts of education, law, politics and state bureaucracy. It should be mentioned that, either fiction or nonfiction, almost all of the writers of literary works that was published during this period were members of ministries, constitutional
committees, or they were holding a high-ranking position in the state bureaucracy. Münif Paşa, Akif Paşa, Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Şemseddin Sami, Cevdet Paşa, Ahmet Mithat, Abdülhak Hâmit are some of the names of prominent figures of the period. These figures were writing novels, plays, poems as well as working on languages, dictionaries, and translations. They were writing articles on law, family and state affairs in newspapers, building the state bureaucracy. These writers/managers realized that the best way to create the language they needed for modernization was The Novel. However, this realization did not happen as the official literary history depicts it. According to the reductionist literary history, these writers took the old forms of narratives and positioned them, tales, meddah stories or classical mesnevi texts, against the new styles and turned them into the “New Literature”. In this work, this reductionist attitude is questioned, and we will be speculating and trying to make arguments on the writers of this period, readers, press. In short, it will focus on how literature community approached this new narrative form. In this context we will be looking for the answers to these questions:
How the novel genre, which is a new narrative style used to depict, show and narrate nature, people and the society, had been received by the Ottoman society? How is novel’s relationship with the classical historical narrative forms? How this relationship has been depicted by the Turkish literary history? And can we question the way it is depicted? Can we interpret the reaction shown to this new genre in context with the reflexes
shown to Ottoman-Turkish modernization? Can initial undertakings of adapting the novel to Ottoman-Turkish literature show us how and in which way the society, women, men, the writer and the state of the period were represented? Focusing on the naming of the new genre during the period is a necessity according to this article’s approach. In this context, Selin Erkul Yağcı’s work “Catalogue of Indigenous and Translated Novels Published Between 1840 and 1940”, which is a part of her PhD thesis “Turkey’s Reading (R)evolution: A Study on Books, Readers, and Translation: 1840 1940”, will be used to find out the popularity and the uses of the words “ahbar”, “hikâye–story” and “ sergüzeşt – adventure”. While writing about the novel genre in the Ottoman-Turkish literature it is necessary to mention “tahkiye tradition” and especially folk tales and meddah narratives. If we want to go deeper into examination of the adventure of the novel genre which started in the mid 19th century we should look into the traditional narrative forms in a broader context. We should use different texts and the narratives to get to that broader perspective. One of the most important text of these classical forms are “acaib and garaib–supernatural” stories. These stories take an important role since the Ancient Greeks, used in Arabic and Persian and Ottoman literature. We will be focusing on this kind of text to depict the situation. Especially, towards the end of the 19th century, western Orientalist scholars were focusing on the “Acaib – Supernatural – literature”. And these forms of narratives provide good insights into how the new genres were affected by the classical forms. Beside that we will be focusing on classical travel narratives and their function in the emergence of the new genre with the guidance of the works by scholars such us İ. Hakkı Aksoyak, Sadık Yazar, Yeliz Özay and Syrinx von Hees. The other focus of this article is to look at this new genre via reflexes of Ottoman–Turkish modernization. For the modernization of the state, and preventing the collapse of it, the education should reach the masses, so the light of the “sun”, meaning civilization, should be delivered to people. To reach this goal the novel genre is suitable since it is fun and educational at the same time. Because of that, wanting to write with “facts” instead of imagination lead the writers of this period to produce on different subjects and this forced the authors depicting daily life in their works. However, unique characteristics of this new genre will cause some “allergic” reactions. Novel is a “polyphonic” genre which allows the genre to be able to narrate and depict social problems, create a narrative which is elastic and suitable for different interpretations. This, in the end, caused a resistance in the literary world of Ottoman-Turkish modernity. In other words, the novel is a suitable means for social engineering while it can lead to produce a reader who is inclined to cross the red lines of the period. In this context, this article will try to demonstrate the reasons behind the tendency to write “ethical” and exemplary, “local” texts. Ahmet Mithat’s text will be used in demonstrating this issue. The last focus of this article will be on traditional narrative forms. We will be scrutinizing the effect of folk tales, meddah stories, and especially Tiflî stories, their content and their
language on the newly emerging novel.

1844 yılında İstanbul, Tophane'de doğdu. Hacı Süleyman Ağa ve Kafkas muhaciri Nefise Hanım'ın oğludur. Küçük yaşlarda Mısır Çarşısı'nda aktarda çıraklık yapmaya başlar ve burada okuma yazma öğrenir. Aynı yıllarda Galata'da bir Frenk'ten Fransızca öğrenmeye başlar. Babasını kaybettikten sonra (1856) abisi ile birlikte Mithat Paşa'nın maiyetinde Vidin'e gider (1857). Burada başladığı Sıbyan Mektebi'ni İstanbul'da bitirir (1861). On yedi yaşına kadar İstanbul'da kalır. Mithat Paşa'nın Niş valiliği sebebiyle abisiyle birlikte Niş'e gider ve rüştiye eğitimini burada tamamlar. Yine abisiyle birlikte gittiği Tuna vilayetinin merkezi Rusçuk'ta Vilayet Mektubi Kalemi'nde ilk memuriyetine başlar (1864). Mithat Paşa'nın teşvikleriyle Fransızcasını ilerletir. Moliere'in Le Mariage Force'ını Iztırarî/ Zor Nikâh adıyla tercüme eder (1867). Tuna gazetesinde muharrir olur (1868). Mithat Paşa, kabiliyetini keşfettiği bu genci himayesine almış ve ona kendi adını vermiştir, ikinci adı buradan gelir. Başmuharrir olduğu gazetedeki görevini, Mithat Paşa'nın Bağdat valiliğine tayin edilmesinden dolayı bırakmak zorunda kalır (1869). Bağdat'ta Zevra gazetesinin müdürü olur (1869). Aynı yıl ilk eserlerini yazmaya başlar ve art arda Hace-i Evvel ve Kıssadan Hisse'yi yayımlar. Bağdat'ta içinde bulunduğu kültür ortamı, kendini geliştirmesinde önemli rol oynar. Ressam Osman Hamdi'yle Batı kültürü, Bağdat Müftüsü Muhammed Zühavi'yle din ve medrese, feylesof Şirazlı Bakır Can Muattar'la Doğu ilimleri ve felsefe üzerine sohbetler eder. Abisinin ani ölümü üzerine kalabalık ailesini İstanbul'a gönderir ve kendisi Bağdat'ta kalmaya devam eder (1870). Bağdat'ta Letaif-i Rivayat'ın ilk beş cüzünü (1. Suizan, Esaret; 2. Gençlik, Teehhül; 3. Felsefe-i Zenan; 4. Gönül, Mihnetkeşan; 5. Firkat) yazar. 1871'de İstanbul'a döner, Tahtakale'ye yerleşir ve Ceride-i Askeriye'ye başmuharrir olur. Tahtakale'deki evinde küçük bir matbaa kurarak aile fertlerinin de yardımıyla kendi kitaplarını yayımlamaya başlar. Geçim kaygısıyla Basiret gazetesinde de yazmaya başlar. Matbaasını genişleterek Türkçe, Fransızca ve Rumca eserler basabilen bir matbaa hâline dönüştürür (1872). Aynı yıl arka arkaya kapanan Devir ve Bedir'den sonra on sayı Dağarcık mecmuasını çıkarır. Burada yazmış olduğu "Duvardan Bir Seda" yazısından dolayı Yeni Osmanlılarla birlikte mahkûm edilir ve Rodos'a sürgüne gönderilir (1873). Sürgündeyken çocuklar için "Medrese-i Süleymaniye"yi kurar ve burada dersler verir. Rodos'taki ilk yılında Kırkambar'ın ilk on cüzünü, Dünyaya İkinci Geliş yahut İstanbul'da Neler Olmuş romanını, Açıkbaş ve Ahz-i Sâr adlı tiyatrolarını kaleme alır, Hasan Mellah romanının planını oluşturur. V. Murad'ın cülûsu ile affedilerek 1876 yılında İstanbul'a döner. Gazetecilik, romancılık ve yayıncılık faaliyetlerine kaldığı yerden devam eder. Yayın tarihimizin en uzun soluklu gazetesi olan Tercüman-ı Hakikat'i çıkarmaya başlar (1878). 1889 yılında Stockholm'de toplanan Şarkiyatçılar Kongresi vesilesiyle iki buçuk aylık bir Avrupa seyahati gerçekleştirir. Avrupa'dan döndükten sonra, Karantina başkâtipliğinden Meclis-i Umur-i Sıhhiye ikinci reisliğine terfi eder (1895). İkinci Meşrutiyet'ten sonra emekliye ayrılan Mithat Efendi, Dârülfünun'da tarih, felsefe ve dinler tarihi dersleri vermeye devam eder. 28 Aralık 1912'de, gönüllü olarak hizmet verdiği Dârüşşafaka'da yaşamını yitirir. Bibliyografyası tam olarak tamamlanmayan Ahmet Mithat Efendi'nin çokça eseri bulunmaktadır.

ÖZET
Roman Tanzimat‟la birlikte Osmanlı edebiyatına girmiş bir edebî türdür. Bu türün ilk örneklerini veren Osmanlı aydını Ahmet Mithat‟tır. Eserleri aracılığıyla toplumu eğitmek isteyen Ahmet Mithat birçok düşüncesini açıklamak adına roman ve hikâyelerini bir araç olarak kullanmıştır. Roman ve hikâyelerinde roman türünün gelişimi, anlatım teknikleri, yapısı, sosyal toplumdaki rolü hakkındaki birtakım mütalaalarını da zikretmiştir. Roman gerçekliği, roman türleri, roman okumanın faydası ve zararı, hangi tarz romanların okutulması gerektiği, roman ahlakının kriterleri gibi birçok mevzuyu Hace-i Evvel roman ve hikâyelerinin satır aralarına serpiştirmiştir. Bu sebeple onun roman ve hikâyelerini, bu türlerin özelliklerini taşımakla birlikte muharririn roman üzerine görüşlerinin yer aldığı birer teori kitabı olarak değerlendirmek de mümkündür. Bu tezde yazarın roman ve hikâyelerinde yer alan teorik dü-Ģünceleri belirli baĢlıklar altında derlenmiş ve değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ahmet Mithat, roman, hikâye, roman teroisi, roman gerçekliği, roman türleri, roman anlatım teknikleri, roman okumak, roman ahlakı.

ABSTRACT
Novel is a genre to enter Ottoman literature during the Tanzimat era. Prime examples of this genre were given by Ottoman intellectual Ahmet Mithat. Ahmet Mithat, who wanted to educate society with his books, used his novels and stories as a medium to express his various thoughts. He also adverted his works on development of novel genre, narration techniques, social role of the genre in his novels and stories. Subjects of reality of novel, novel genres, merits and faults of reading a novel, which novel genres to read and charateristics of novel are some subjects that Hace-i Evvel wrote about in between his lines. For this reason his novels could be regarded as theory books in which Ahmet Mithat stated his views on novel genre. This thesis compiles Ahmet Mithat‟s theoretical ideas that can be found in his novels and stories under different topics.
Key Words: Ahmet Mithat, novel, story, thoery of novel, reality of novel, novel genres, narration techniques, novel reading, ethics of novel.

ÖZ Taaffüf romanı, Ahmet Mithat Efendi tarafından genellikle realist-natüralist roman anlayışı doğrultusunda yazıldığı değerlendirilen ve 1895 (h. 1313)'te kaleme alınan önemli bir eser olarak dikkat çeker. Realist ve natüralist çözümlemeler romanda belirgin bir yer tutsa da roman, romantik akımın izdüşümleri doğrultusunda neticelenir. Batılı örf adetlerle büyütülen Sâniha'nın içinden geldiği din ve toplumun yaşantısı arasında geçirdiği buhran sonucunda gerçeklerin farkına varması ana tema olarak karşımıza çıkar. Doğu-Batı çatışmasının çok farklı bir boyutuyla ele alındığı Taaffüf romanını önemli kılan, çağdaş Avrupa edebiyatının en önemli temalarından birini telif boyutuyla Türk romanına taşımış olmasıdır. Bu ise " iffet " kavramının ele alınıp incelenmesinden ibarettir. Çalışmamız, Taaffüf romanı üzerine müstakil bir tahlil çalışması olmayışından hareketle hazırlanmış olup roman teorisi unsurları açısından bir değerlendirmeyi içermektedir. ABSTRACT Taaffüf is an important novel written by Turkish novelist Ahmet Mithat Efendi in 1895 (h. 1313) according to realist-naturalist novel approach in general. Although realist and naturalist analyzes occupy a prominent place, the novel results according to the projection of the Romantic Movement. The realisation of facts by Sâniha as a result of crisis she faces between the religion she comes through and the life of society is the main theme of the novel. The East-West conflict is handled with a very different aspect. The importance of the novel comes from that it transports one of the most important themes of contemporary European literature to Turkish novel with copyright aspect. Our study has been prepared because there is not any independent analysis work on Taaffüf novel and it contains an assessment in terms of novel theory elements.

Mustafa Nihat Özön is a literature historian, linguist, lexicographer,
and translator. For a very long time, he writes for the newspapers and
magazines. Özön, who teaches Turkish language and literature, is known for
his works Metinlerle Muasır Türk Edebiyatı Tarihi published in 1934 and
Türkçede Roman Hakkında Bir Deneme published in 1936.
Our study discusses Mustafa Nihat Özön’s biography, literary entity,
activities in the periodicals, literature historiography and Works.
Our study consists of Introduction, four sections, conclusion and
bibliography.

Türk edebiyatının Batı'ya, bilhassa Fransız edebiyatına yüzünü çevirdiği 19.yüzyılda dönemin siyasi koşulları gereği ilan edilen Tanzimat Fermanı'nın ismiyle anılan Tanzimat edebiyatı; geleneksel ve Batılı-yeni edebiyat ikiliğinin eksen oluşturduğu bir dönemin sanatsal başlığıdır. Genellikle şiirde yenileşme, şiir temalarının değişmesi gibi konular üzerine olan tartışmalar, Türk edebiyatının daha önce aşina olmadığı bir tür olan roman konusunda da

ÖZET

Türk hikâyeciliği ve romancılığında önemli bir yeri bulunan Ahmet Mithat Efendi, Türk edebiyatının en üretken yazarlarından biridir. Yazı hayatı boyunca çok sayıda ve hemen her türde eser vermiş, Tanzimat Fermanı’nın ardından Batı’dan etkilenilmeye başlanmasıyla birlikte girdiğimiz bu yeni medeniyet çemberi içerisinde yazı yoluyla toplumu eğitmek amacı gütmüştür. Hikâyeyi, romanı ve dahi tiyatroyu da bu doğrultuda kullanan Ahmet Mithat Efendi’nin en belirgin özelliklerinden biri, okuyucunun dikkatinin eksilmemesine verdiği önemdir. Her hikâyesinden bir hisse çıkarılması doğrultusunda anlatacaklarını düzenleyen yazar, okurunun ilgisini her daim ayakta tutmak için türlü yöntemlere başvurur. Anlatı esnasında okuruna seslenmek, okuruyla hasbihal etmek, okuruna sorular sorup cevaplar vermek gibi esasen halk hikâyeciliği geleneğimizden gelen bu nevi tutumların yanı sıra mizah da onun, okurunun dikkatini çekmek için kullandığı yöntemlerdendir.
Bu bildiride, tiyatro türü üzerine çok yazmış olmakla beraber elimizde sadece altı adet tiyatro metni bulunan Ahmet Mithat Efendi’nin, aşk, evlilik, boşanma, eğitim meseleleri, gelenek ve görenekler, batıl inançlar, dinin insan hayatındaki yeri gibi konularda kaleme almış olduğu oyunlarındaki mizah unsurları ile birlikte mizahın hangi işlevlerle kullanıldığı da tespit edilmeye çalışılacaktır.

ABSTRACT

Ahmet Mithat Efendi, who plays an important role in Turkish novel and story, is from one of the productive authors of Turkish literature. During his writing life, he had a large number of texts in almost all literary genres. He aimed training the society through writing, in this new cultural circle that we got in with starting to be influenced from West after The Rescript of Gülhane. The importance that he gives not to decrease the attention of the reader is from one of the significant characteristics of Ahmet Mithat who uses novel, story and also theatre in this direction. The author who arranges his narration according to be pointed a moral from his every single story, adopts several methods in order to keeping the reader’s interest alive. Alongside such attitudes like speaking and conversing with the reader during the narration, asking questions to them and giving answers which essentially belong to our folk story tradition, humour is also a way that he  uses for drawing attention of the readers. Ahmet Mithat wrote  a lot of things about theatre as a literary genre, but there is only six theatres that is known.
In this paper,  it is going to be tried to determine humorous elements and the ways they are used in Ahmet Mithat’s theatres which are written on topics such as love, marriage, divorcement, education, religion, superstitious beliefs, customs and traditions.

İlk baskısı 1326/1910 yılında yapılmış bu eserde Servet-i Fünûn dönemi polemikleri (1896-1901) yer alır.  Eseri, yeni harflere aktarırken orijinaline sadık kaldım. Günümüz okuru için yabancı sayılabilecek kelimelerin anlamını verdim. Kimi özel adları, edebî birtakım konuları yine dipnotlarda birkaç cümle ile açıklamak suretiyle metnin daha iyi anlaşılmasını hedefledim. Eserde görülen dizgi hatalarından kaynaklı eksiklik ve yanlışlıkları metinlerin ilk yayımlandığı yerlerden kontrol ederek düzelttim. Kimi yazıların ilk yayın yerleri ve ilk yayın tarihleri konusundaki eksiklikleri tamamlayıp hataları giderdim. Hüseyin Cahit’e ait dipnotları, köşeli parantez içinde [H.C.Y] kısaltması ile kendi açıklama dipnotlarımı ise yine köşeli parantez içinde  [Y.N] biçiminde belirttim. Polemiklerin daha iyi anlaşılması için Hüseyin Cahit’in kitaba dahil etmediği ya da eksik olarak aktardığı beş metni, kitabın sonuna “Ekler” başlığı altında koydum. Ayrıca metne bir dizin ve kitapta adı geçen şahıslarla ilgili fotoğraflar ekledim.

Edebiyatın Omzundaki Melek, edebiyatın tarihle nasıl bir ilişki kurduğunu araştırıyor. Bunu yaparken tarihin, edebiyatın dinamiklerini ve bağlamını kaçınılmaz olarak belirlemesinin yanı sıra edebiyat metninin, kurmacanın tarihyazımı ile etkileşimini ve edebiyat tarihçiliği anlayışını sorguluyor. Bunun yanı sıra bir kimlik sorunu olarak edebiyat- tarih ilişkisine de odaklanıyor.

Muhterem okuyucu,
Türk Dünyasının başkenti Eskişehir’de çıktığımız kutlu yolda Köroğlu edebî hareketine her sayıda yeni yazarlar çevirmenler katılıyor. Köroğlu, Türk Dünyasından klasik, çağdaş yazarlarla birlikte daha çok gençlerin yer aldığı bir edebî platform hâline dönüştü. Türk Dünyasının gençleri birbirlerinin sanatlarıyla tanışıyor ve edebiyat ortamında kaynaşıyorlar.  Bu sayımızı Osmanlı matbuatının büyük hizmetkârı, nesrimizin gelişmesine, fikir dünyamızın zenginleşmesine önemli katkılar sağlayan Ahmet Midhat Efendi’ye ayırdık. Ahmet Midhat Efendi’yi daha yakından tanındıkça, onu daha iyi anladıkça matbuatta ilerlememiz bir o kadar artacaktır. Ahmet Midhat Efendi, 1878 yılında yayım hayatına başlayan ve 1921 yılında kapanan tam 43 yıl yayın hayatına devam etmiş Tercüman-ı Hakikat Gazetesi’nin başmuharriridir. Tanzimat döneminin popüler yazarlarından, gazetecilerinden ve fikir adamlarındandır. 1844 yılında İstanbul Tophane’de dünyaya gelen Ahmet Midhat Efendi 28 Aralık 1912 tarihinde edebî âleme göçmüştür. Fatih Camii’ne öğrencilerinin omzunda getirilen naşı cenaze namazından sonra caminin haziresine defnedilmiştir. Cennet mekan ulu hakan, Fatih Sultan Mehmet’in kabrine yakın bir yerde medfundur.  Ahmet Midhat Efendi hem doğu medeniyetini hem de batı medeniyetini çok iyi anlamış, Osmanlı fikir tarihinde, Türk Dünyası aydınları üzerinde silinmez izler bırakmış büyük bir mütefekkirdir. Köroğlu edebî hareketi olarak onun hakkında özel sayı hazırlamanın bahtiyarlığını yaşıyoruz. İnşallah onun hakkında Türkiye’de özel sayılar artar. Çevirmen bölümümüzde Azerbaycan Bakü Devlet Üniversitesi Türkoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ramiz Asker’i tanıtıyoruz. Usta bir mütercim olan Ramiz Asker Rusça, Almanca, Türkçe, Kazakça, Türkmence, Özbekçe, Uygurca, Tatarca, Başkurtça, Gagavuzcadan 40 eser tercüme etmiştir. Faruk Sümer’in Oğuzlar, Baheddin Ögel’in Türk Mitolojisi, Zahireddin Muhammed Babür’ün Babürname kitaplarını, Sultan Hüseyn Baykara, Babür ve Mihri Hatun’un di-vanlarını, Azadi’nin, Andelib’in, Mahdumkulu’nun, Molla Nefes’in, Abdullah Tukay’ın, Ali Ağbaş’ın, Oraz Yağmur’un, Todur Zanet’in seçilmiş eserleri çevirilerinden birkaç tanesidir. Onun tercümesiyle Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yayımlanan Moğolların Gizli Tarihi, Türk Edebiyatı Tarihi, Özbek ve Türkmen Şiirleri Antolojisi Azerbaycanlı okurlar tarafından büyük bir ilgiyle karşılanmıştır. Gelecek sayımız Azerbaycanlı yazar Eyvaz Zeynalov özel sayısı olarak yayımlanacak. Türk Dünyasına gönül vermiş yazar, çevirmen ve akademisyenlerden gelecek her türlü yeni proje ve katkılara açık olduğumuzu ayrıca belirtmek isterim. Sevgili dostlar, İslam âleminin mübarek Ramazan ayını tebrik ediyor, bu ayın insanlık için huzura ve kardeşliğe vesile olmasını temenni ediyorum. Türk Dünyası Edebiyat araştırmalarının artması dileklerimizle… Köroğlu’ndan…

Ahmet Mithat’ın, kendi gazetesi Tercüman-ı Hakikat’te tefrika ettikten sonra 1882’de kitap olarak yayınladığı Dürdane Hanım romanı, yazarın bugüne kadar en çok ilgi çeken romanlarından biri olmuştur. Ancak bu ilgi, ana karakterin bir “süper kadın” olması ya da romanın yeni icat edilen telefon cihazı üzerinden “fenni roman” türüne girmesi gibi çarpıcı ve eğlenceli özelliklerine yoğunlaşmakla yetinmiştir. Oysa bu roman teknik, tematik ve ideolojik açılardan sadece Ahmet Mithat romancılığını değil, tüm erken dönem Osmanlı- Türk romanlarını temsil edebilecek bir öneme sahiptir. Romana bu doğrultuda yaklaşacak bir okuma ve yorumlama çabası ise, bu romanın öncelikle bir tefrika roman olması noktasından hareket etmelidir. Romanın anlatısal ilerleyişi ve ideolojik tasarımı, tefrika roman formatıyla ilişkilendirildiğinde daha belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Bu makale romana bu açıdan yaklaştığında, gayet başarılı bir olay örgüsü dizilişiyle ilerleyen Dürdane Hanım’ın yazıldığı dönemde hem toplumsal hem de edebi aşırılık ve suçla nasıl başa çıkılacağını, bunlara sabır ve incelikle yaklaşılarak adaletin nasıl sağlanabileceğini ve elbette düzenin nasıl daha güçlü bir biçimde tesis edileceğini ortaya koyduğunu tartışmaktadır.

Osmanlı Devleti'nin siyasal ve toplumsal kurumlarının "erkek egemen" (patriarkal) bir yapıyla var olduğu yapılan sosyal bilim ve özellikle toplumsal cinsiyet çalışmalarında artık bir ön kabul olarak tanımlanmıştır. Bu toplumda kadınların varlığı yeni bir devlet mekanizması, yeni bir üretim-tüketim ilişkisi, yeni bir toplum, yeni bir aile ve dolayısıyla yeni bir edebiyat kamusunun inşâ edildiği XIX yüzyılın ikinci yarısına doğru artık başka bir boyutta değerlendirilmek durumundadır. İşte bu çalışmada, erken modern Osmanlı toplumunda kadın yazarların, erkek yazarlar yanında kendilerini, kendi seslerini var etme, başka bir deyişle kendi dillerini oluşturma çabalarının hangi toplumsal ve kurumsal dinamiklerle sınırlandığı veya desteklendiği, feminist edebiyat eleştirisi kuramlarının da yardımıyla incelenecektir. Makalede modern Türk edebiyatının önemli isimlerinden Ahmet Mithat Efendi'nin Osmanlı edebiyat ortamında "kadın sorunu" üzerine tartışılan düşüncelerinin "erkek söylem" içerisinde nasıl yer aldığı, buna karşılık Şair Fıtnat Hanım, Şair Nigâr ve Fatma Âliye Hanımların bu söylem içerisinde nasıl bir üslûp ve dil ile "varolma"ya çalıştığı örneklerle açıklanacaktır.

This thesis, following an analysis of Ahmet Mithat Efendi’s novels Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Dürdâne Hanım, Taaffüf, Mesâil-i Muğlâka and Jön Türk, will discuss the textual gaps, contradictions, and “ambivalences” that arise in these texts as regards societal order, religion, justice, slavery, and the social status of women. To this end, the thesis will expose the ideological background that underlies these narratives by following a “narrator”-focused approach in accordance with the work of Gérard Genette, and by simultaneously asking not just the “primary questions”, but also the “secondary questions”, as proposed by Pierre Macherey, in such a way as to demonstrate the “textual ambivalence” that these texts conceal.
Ultimately, the thesis will demonstrate that—contrary to what has been assumed in previous studies on Ahmet Mithat Efendi—the “narrator” of the texts in question cannot be immediately read as “singular”, “dominant”, and “authorial”, and that the heretofore undealt-with “textual ambivalences” that arise from Ahmet Mithat Efendi’s narratives in such contexts reveal the ethical and epistemological contradiction that is determinant of the Tanzimat period.

Keywords: Ahmet Mithat Efendi, Gérard Genette, narrator, Pierre Macherey, Tanzimat period ideology, textual ambivalence

Öz: Anlatıcının rolü, romancının metindeki konumunu, roman metnindeki mekân, üslup, zaman algısını belirleyen yapı taşlarından biridir. Geçmiş, bugün, gelecek düzleminde kahramanların ruh hallerini yansıtabilmek için romancının anlatıcı üzerinden yapacağı tercih önemlidir. Anlatıcının romanda üstlendiği rol, edebiyat kuramlarının ayrışmasında da belirleyicidir. Türk edebiyatında anlatıcı, 'kahraman, tanık, Tanrısal ve karma' bakış açılarıyla ele alınmış son dönemlerde de postmodern tekniklerin etkisiyle anlatı unsurunun ya da kurgunun parçası kimi zaman nesnesi biçimine dönüşmüştür. Bütün bunlar Türk romanında yaşanan değişimlerin anlatıcının üstlendiği rol penceresinden de takip edilebileceğini gösterir. Bu çalışmada dönemlerin genel özelliklerine bağlı olarak anlatıcının konumu hakkında çizilecek genel çerçeve, sosyolojik okumanın bir parçası biçiminde edebiyat topluluklarını temsil eden romancılardan örnekleme metoduyla (birkaç örnekle yetinme) somutlaştırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Anlatıcı, Türk Romanı, Bakış Açısı, Edebiyat Tarihi, Üslup, Dönem Sosyolojisi.
Abstract: The role of the narrator is a key element identifying the position of the novelist in the text and the space, style and time perception of the novel.The choice of the novelist over the narrator is important in order to reflect the mental states of the characters on a past, present and future platform. The role of the narrator in the novel is also indicative in the distinction of literature theories. The narrator in Turkish literature has been discussed from 'hero, witness, Divine and mixed' perspectives; and recently, with the impacts of Postmodern techniques, it turned into a part of telling element or the fiction and sometimes the object it. All of these indicate that the changes in Turkish novel can be followed from change in the role of the narrator. In this study, the topic, which covers a wide area, will be analyzed according to the classifications in the history of literature, in this article. The general framework to be set regarding the role of the narrator based on the general features of the era will be materialized with examples from novelists representing literature groups. Giriş Anlatıcının rolü, romancının metindeki konumunu, romandaki içerik ve yapısal odaklı bütün nüansları (mekân, üslup, zaman, kurgu vb.) belirleyen yapı taşlarındandır. Geçmiş, bugün, gelecek düzleminde dönem ruhunu ve kahramanların metindeki dünyasını yansıtabilmek için romancının anlatıcı üzerinden yapacağı tercih önemlidir. Anlatıcının romanda üstlendiği ya da anlatıcıya verilen roller birbiriyle bağıntılı kimi zaman birbirine mecbur yapıların bir aradalığına işaret eder: 1-Anlatıcının romanda tarihsel süreç boyunca üstlendiği roller metnin bir parçası olarak teknik-terimsel çözümlemeler, adlandırmalar için yardımcı olduğu kadar romanın tür özelliklerinin nasıl değiştiğini de gözler önüne serer. Tanzimat ile Servet-i Fünûn roman anlayışları arasındaki farklılıklar, anlatıcı odağında görünür hale getirilebilirken Türk romanının değişim hamleleri de takip edilebilir. 2-Anlatıcının rolleri, edebiyat kuramlarının ayrışmasında da belirleyicidir. Kimi kuramlar anlatıcının yazarla ilişkisinin dâhil edildiği çözümleme biçimlerini reddederken 1 kimileri bu ilişkinin metnin çözümlenmesi için asli unsurlardan biri olduğu görüşündedir. 2 Anlatıcının konumu, metinle birlikte yazarın * Yrd. Doç. Dr., Bartın Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 1 Bu görüş Barthes'in " yazarın ölümü " metaforuyla sembolleşmiştir. Barthes'e göre metindeki çok anlamlılığı kaybetmemek, anlam katmanlarını ve derinliği yakalamak adına yazarın metaforik ölümü, metni anlama sürecinde okurun yazarın varlığını kabul etmemesi anlamında kullanılır. " Barthes'a göre, okurun kendisine sunulan tek anlama boyun eğişi ve okuma etkinliği içindeki edilgen tavrı, ancak metnin anlamının sahibi, metnin yaratıcısı " tanrı-yazar " ın yetkesine bir karşı çıkışla aşılabilir. Yazar ölür ve metin sahipsizleştirilir: Söz yazarın olmaktan çıkar. Yazarın egemenliğine, sahipliğine alacağı bir söz olduğuna inanç yıkılmıştır artık. Her söz daha önceden söylenmiş, her metin daha önceden yazılmıştır. Okur, birer birer düğümleri çözüp " son söze " varmaya yönelik okuma alışkanlığını bırakır ve bu sonsuz alıntılar ağında istediği yerden başlar, istediği yerde durur ve istediği yerde bitirir. Artık anlamın egemenliği okura geçmiştir. " (Göksel 2006 : 11) 2 Berna Moran Sanatçıya Dönük Eleştiri kuramının temelinde metinle okur arasındaki bağı yazar biyografisinin kurduğunu dile getirir: " Bizi ilgilendiren 'yazara dönük' biyografik eleştiri ise sanatçının kişiliği ile eserleri arasında sıkı bir bağ olduğu ilkesine dayanır. Bu ilke başlıca iki amaçla kullanılabilir. 1-serleri aydınlatmak için sanatçının hayatını kişiliğini incelemek, 2-sanatçının psikolojisini, kişiliğini aydınlatmak için eserlerini bir belge gibi kullanmak. " (Moran 1994: 118) Eleştiri tarihinin önemli isimlerinden Sante-Beuve de yazar merkezli bir anlama ve eleştiri sürecini önemser: " Sainte-Beuve ele aldığı yazar hakkında bazı küçük tarihi olaylar toplamakla işe başlar; bazen yazarın kişiliğinin 'kilit noktasını' bulmak ve ilk şaheserini yarattığı anda onu yakalayabilmek için onun menşeini ve hangi şartlar içinde yetişmiş olduğunu araştırır; bazen de biyografiye ait birkaç manalı ayrıntıyla onun olgunluk çağını gözeriminizin önünde canlandırır. " (Carlau-Fillox, 1985: 29).

The Ottoman-Turkish author Ahmet Mithat (1844–1912) wrote a
great deal of travel novels in which the protagonists travel through the
whole world, and many novels and stories that are set in Europe, even
before he ever went there himself. While writing these novels he
concentrates on different kinds of travel and discusses them either in
the prefaces, declaring his arguments as the author Ahmet Mithat, or
lets the characters in those novels discuss the issue among themselves.
The ‘different kinds of travel’ are those mental travels done while
thinking or reading as well as the real, physical ones done by the author
himself. These discussions about different kinds of travel is to be
perceived within a new perspective after reading Ahmet Mithat’s
Avrupa’da Bir Cevelan (‘A Stroll through Europe’ 1889/90), the
travelogue he wrote after his own trip to Europe. It is possible to
analyze how Ahmet Mithat, while referring to his previous fictional
travels in Avrupa’da Bir Cevelan, uses them as a discursive strategy to
present himself as the expert on Europe and travel. What is to be
analyzed in this article is how Ahmet Mithat constructs an authoritative
discourse on Europe by mentioning the textual information gathered
through reading, his imaginary world, which prepared him for his reallife
trip, and the experiences and observations he made during this
voyage. The main goal of the article is first to classify and define these
different kinds of travel, namely mental travel, which includes
imaginary and literary voyages, and the real journey. Having
established this classification, by using the author’s own definitions
from his books, the article aims to show the formation of the abovementioned
authoritative discourse. Ahmet Mithat’s overconfident
discourse on Europe is a product of the dialogue between the above
mentioned three kinds of travel. The author, as the article tries to show,
intentionally uses this constant dialogue to construct a textual support
for his imagined privileged position.
Keywords: Ahmet Mithat, Avrupa’da Bir Cevelan, travel writing,
mental travel, Occidentalism.

The first examples of the novel in Turkish literature were given in the middle of the nineteenth century, in the form of serial. During this period, Ottoman intellectuals introduced this genre to the readers via translations from especially French literature, and then, wrote the first examples in various creative ways. The relationship that early novelists established with Western literature has been one of the most cited issues in the history of Turkish literature. The dominant discourse claims that the first novelists were apprentices who tried to copy the Western novels into Turkish which makes the first novels become cheap imitations of the Western ones. Besides, the fact that first novels are actually serial novels was ignored in these research studies. Thus, the narrative techniques of serial novels were examined with the perception of contemporary novels hence, these novels considered as flawed. From this point forth, the first target of this thesis is to consider the influence matter from a different angle and also, bring forward the seriality issue which is ignored by literary historians. To do so, this study will focus on Ahmet Mithat's first novel Hasan

There have been major changes in the Ottoman Empire’s social life due to the effect of Westernization/modernization attempts that started with Tanzimat and the influence of newspapers and magazines supporting this initiative. The topic of woman, the role of woman and the perception of woman in society that have gained a different dimension with the Republic started to change for the first time in this period. In parallel with the Westernization/modernization attempts, ever-increasing freedom in female-male relations, the change in family life and house layout have become the topics of Turkish narrative (story and novel) beginning from Tanzimat.
Ahmet Mithat Efendi, who has a significant role in the settlement of novel in Turkish literature as a genre, often included in his novels the negativities of superficial modernization in social life (conflicts and absurdity, artificial and parvenu characters etc.) and their everyday reflections. His novel Vah, published in 1882, deals
with moral degeneration that emerged as a result of false Westernization in the context of male-female relations by focusing on a female protagonist.
In this article, the woman-centered change in the Turkish novel will be evaluated in the example of Ahmet Mithat Efendi's novel “Vah” (such as case, person, time, space and narrator) in the axis of westernization/modernization. The topics such as the approach to woman, the handling of woman issues, values and definitions for woman will be examined from through feminist literary criticism.

Bu makalede Batılılaşma/modernleşme ekseninde Türk romanında kadın merkezli değişime bir örnek olarak Ahmet Mithat Efendi'nin "Vah" adlı romanı (vaka, kişi, zaman, mekân ve anlatıcı gibi) roman unsurları ekseninde değerlendirilecek; romanda kadına bakış, kadın meselesinin ele alınışı, kadına yönelik değer ve tanımlamalar gibi konular feminist edebiyat eleştirisi yöntemiyle incelenecektir.

Türk edebiyatı ve Türk tababetinin modernleşme sürecindeki inkişafının önemli kesişmeler yaşadığı görülür. Tanzimat sonrasında her iki alanda da oluşan eski edebiyat-yeni edebiyat, eski tababet-yeni tababet şeklindeki dikotomik ayrıştırmalar bunun kuvvetli tezahürleridir. Bu yönüyle bu yazı temelde, edebiyatımızın modernleşmesinin bir boyutunun da onun tıp disipliniyle arasındaki bu karşılaştırmalı ilişki üzerinden okunabileceği iddiasını taşır. Eski edebiyat-yeni edebiyat, eski tababet-yeni tababet ayrıştırmalarının gerçeklere dayalı olma, bilimsellik düşüncesi, rasyonalite, hakikat arayışı, tabiilik etrafında şekillenmesi, tıp ve edebiyat arasındaki ilişkiyi birlikte anlamaya imkân sağlar. Kocakarı masalları ve kocakarı ilaçları bu disiplinlerin karşılaştırılmasına katkı sağlayacak iki kritik adlandırmadır. Bu çalışmada, tıp ve edebiyat arasındaki ilişkisellik, yeni edebiyatla bilhassa roman türüyle karşıtlaştırılan kocakarı masalları ve modern tıpla karşıtlaştırılan kocakarı ilaçları üzerinden kurulur ve Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Ömer Seyfettin’in bu husustaki düşünceleri analiz edilir. Ayrıca kocakarı masallarının yeni edebiyat içerisinde roman türü, kocakarı ilaçlarının ise yeni tababet içinde modern tıpla karşıtlaştırılmasının, onları eski edebiyat ve eski tababeti temsil eden ve benzer olumsuzlamalara maruz bırakan iki metafor hâline getirdiği ön plana çıkarılır. Yazının bir diğer tartışma alanı ise, Tanzimat sonrası bilimselci düşüncenin eski ve yeni şeklinde kurduğu dikotomik ayrımların bilhassa salgın hastalıklar gibi acziyet ve aciliyet zamanlarında okur ve hastalar nezdinde geçerliliğini sürdüremediğidir. Çalışmada ayrıca, tıp ve edebiyat arasında kurulan bir diğer bağ, her iki disiplinin sağaltıcı etkisi üzerinedir. Edebî tecrübe, eski edebiyat-yeni edebiyat şeklinde belli bir ayrıma tabi tutulmadan bir bütün olarak okurlarını dünyayı başka türlü görmeye davet ederek, onları iyileştirir. Edebî tecrübenin sunmuş olduğu bu katharsis boyut, okur ve hastalarına ferahlık buldururacağı bir tebdîl-i mekân tecrübesi yaşatır.